‘Omdat ik het zeg’ – oftewel de Autoriteit Valstrik

De prijs die je betaalt voor het tegenspreken of het gevolg van onwil om in het gareel te lopen kennen we vanuit de Bijbel: we worden uit het paradijs gezet! Dit is ook wat minder hemelse autoriteiten ons willen doen geloven, namelijk dat ze daartoe de macht hebben. Maar ‘macht hebben’ geldt, eerlijk gezegd, voor een ieder. Niet slechts o.a. de regering, wetenschappers, artsen, directeuren, economen, ouders, vakbondsleiders, huisbazen, religieuze leiders, verpleegsters, voorzitters. Ook al zou je dat denken.

door: Astra Singh

Eenieder heeft macht. En toch, zoals George Orwell in Animal Farm het verwoordt: ‘All animals are equal, but some animals are more equal than others’, een voorbeeld van misbruik van macht (in dit geval door middel van logica en taal) om anderen te onderdrukken.

In Suriname kennen we deze situatie maar al te goed. De vermoeide ouder die geen goed antwoord heeft op de vraag van zijn kind ‘Waarom mag ik niet met Fransje gaan spelen?’ geeft misschien het simpelste voorbeeld van gehoorzaamheid afdwingen: ‘Omdat IK het zeg! Dit is MIJN huis’. En daarmee basta. Geen tegenspraak gewenst. Anders volgt er straf.
En deze trend zet zich voort in ons volwassen leven waar het ver voorbij gaat aan een simpel vertoon van ouderlijke autoriteit en waarbij mensen blootgesteld worden aan onderdrukking, onbeschoftheid, rancune, arrogantie en disrespect. ‘Good Governance’ komt niet eens aan de orde.

Complexer is het voorbeeld van een regering die maatregelen oplegt zonder inspraak van het volk omdat zij zich oppermachtig waant. Het is complexer omdat er in dit geval meerdere stakeholders zijn en het volk diverse vertegenwoordigende organisaties heeft. Botweg ‘Omdat ik het zeg’ opleggen aan het volk gaat dus niet zo makkelijk. En toch zullen de meeste mensen zich maatregelen laten welgevallen.

De psycholoog Stanley Milgram voerde in 1961 een experiment uit die de Autoriteit Valstrik aantoont. Zijn proefpersonen werden geïnstrueerd om steeds, in voltage toenemende, elektrische schokken toe te dienen aan een persoon die aan de andere kant van een ruit zat. Ze werden verteld om te beginnen met 15 volt, dan 30V, 45V en zo verder, totdat ze het maximum bereikten - een dodelijke dosis van 450V. In werkelijkheid was er geen elektrische stroom; Milgram gebruikte een acteur om de rol van slachtoffer te spelen, maar de proefpersonen die de schokken moesten toedienen wisten dat niet. De resultaten waren zeer schokkend: als de persoon in de andere kamer jammerde en kronkelde van de pijn en de proefpersoon wilde stoppen met toedienen van de stroom, zei de professor: ‘Ga door, het is belangrijk voor het experiment'. De meerderheid van de mensen gingen door met de elektrocutie. Meer dan de helft van de deelnemers ging helemaal tot de maximale spanning (de dodelijke dosis) - uit pure gehoorzaamheid aan gezag.

Het probleem met hen die zich een autoriteit wanen is dat ze slachtoffer zijn van een valstrik die zij zelf om zich heen bouwen. Zij hunkeren naar erkenning en zijn daarom voortdurend op zoek naar manieren om hun status te versterken. Wat een rookgordijn opwerpt is dat ze doorgaans in de dagelijkse omgang erg aardige mensen kunnen zijn voor mensen in hun nabijheid. Dit weten zij zelf ook, en dat gegeven wordt ingezet om anderen te manipuleren. Echter, omdat zij zichzelf inderdaad zien als DE autoriteit in hun functie - ze weten het, volgens hun, beter dan anderen - dulden ze daarom geen inspraak, tegenspraak of samenspraak. Elke poging hiertoe wordt slechts gezien als ondermijnend. Hierdoor omringen zij zich het liefst met enkele ja-knikkers waar een ‘You scratch my back, I’ll scratch yours’ symbiose wordt gecreëerd en zij hiermee zelf de illusie geloven dat ze ‘team-players’ zijn.

In gevaar zijn vooral bedrijven met dominante CEO's, waar er medewerkers zijn die waarschijnlijk hun 'mindere' adviezen voor zichzelf houden - veelal ten koste van het bedrijf.
In de afgelopen twintig jaar hebben de luchtvaartmaatschappijen ook geleerd van de gevaren van de Autoriteit Valstrik. Vroeger was de gezagvoerder God. Aan zijn bevelen mocht niet worden getwijfeld. Wanneer een copiloot vermoedde dat er een vergissing was begaan zou hij niet durven hier iets over te zeggen uit respect voor – of angst voor – zijn gezagvoerder. Sinds dit gedrag werd ontdekt heeft bijna elke luchtvaartmaatschappij ‘Crew Resource Management’ (CRM) geïnstalleerd, die piloten en hun bemanningen begeleidt om alle twijfels die ze hebben open en snel te bespreken en hiermee een veilige vlucht te garanderen. Met andere woorden: zorgvuldig ontmantelen ze de Autoriteit Valstrik. CRM heeft meer bijgedragen aan de vliegveiligheid in de afgelopen twintig jaar dan welke technische vooruitgang dan ook.
Veel bedrijven zijn lichtjaren verwijderd van dit soort vooruitziende blik.

Een Autoriteit Valstrik is niet beseffen welk spel je speelt en dat als je, bijvoorbeeld, veldvoetbal speelt je ALLE spelers nodig hebt in het elftal om te scoren. En dat door te denken dat als je een goed doel hebt - namelijk, jij wilt winnen - je bevoegd bent te werken met het principe ‘het doel heiligt de middelen’ en dat je daarom 95% van de medespelers mag uitsluiten.

Een Autoriteit Valstrik is het denken dat de toegewezen autoriteit je de bevoegdheid geeft te doen en laten wat alleen jij wilt. Dat je de mening en inspanningen van anderen mag typeren als te zijn van nul en generlei waarde en dat je ‘Good Governance’ aan je laars mag lappen.

Een Autoriteit Valstrik is geloven dat de ‘gehoorzaamheid’ die wordt vertoond betekent dat de ander veel respect voor je heeft. En geloven dat de gunsten aan de ja-knikkers betekent dat zij loyaal zijn aan jou.

Een Autoriteit Valstrik is niet stilstaan bij het idee dat jij ooit in een positie zou kunnen verkeren waarbij jij afhankelijk bent van degenen over wie je autoriteit uitoefent en iets van hen nodig zou kunnen hebben.

Een Autoriteit Valstrik is je je onaantastbaar wanen en niet beseffen dat dit leven op aarde een systeem is waarbij wat je uitzet weer terugkomt.

Tot slot:
Voor hen die geconfronteerd worden met een ‘Omdat ik het zeg’ autoriteit: Denk na over welke figuren hun invloed forceren op je denkwijze. Laat je niet afschrikken. Doe je best om de uitdaging aan te gaan. Je verdient respect.
Voor hen die een ‘Omdat-ik-het-zeg’ autoriteit zijn: Laat je leven leiden door dezelfde componenten die je, vooral aan het eind van je leven, zó belangrijk zult vinden om te ontvangen: Respect en Liefde.

Reacties: SrananBro@gmail.com