Wet 'Beschermde Gebieden' kan nadelig uitvallen

De organisaties Inheems Platform ESAV, Al Khemia Foundation en SetiSRnan hebben kennis genomen van de met algemene stemmen in De Nationale Assemblee goedgekeurde wet tegen de uitgifte van gronden en concessies in inheemse gebieden. De organisaties zijn van oordeel dat dit een kleine stap is in de goede richting, maar dat er problemen kleven aan de wet die de zaak van de inheemse grondenrechten meer kunnen hinderen dan helpen, ondanks de goede bedoelingen van de ontwerpers.

De organisaties vrezen dat de wet in de huidige vorm belemmerend kan werken voor de uitvoering van het Kalina en Lokono vonnis en voor het implementeren van verschillende internationale verdragen die de Staat Suriname gesloten heeft betreffende Inheemsen, zoals het klimaatakkoord en het Handvest van de VN inzake rechten van de Inheemse volken, in het bijzonder het recht op zelfbeschikking (art 3 Undrip).

Beleid met passer en liniaal
De wet geeft in essentie aan dat er binnen een straal van 5 kilometer rondom het dorpscentrum geen gronden of concessies uitgegeven mogen worden door de overheid. De wet spreekt van indicatieve begrenzingen, wat in de praktijk betekent dat de grenzen bij de afkondiging nog niet vastgesteld zijn. Er moet nog heel wat gebeuren voordat de zogenoemde 'indicatieve grenzen' bepaald zijn. Dit laat veel ruimte voor onduidelijkheden en opent de deur voor allerlei conflicten tussen ondernemers, overheden en dorpsbesturen. Zeer schadelijk en mogelijk funest is de bepaling dat de wet van toepassing is op gebieden binnen een straal van vijf kilometer rondom een bepaald punt. De locatie van dat punt moet nog per dorp vastgesteld worden door de overheid. De wet laat dat over aan deskundigen die dat met passers en linialen moeten gaan bepalen. De wet geeft niet aan hoe eventuele inspraak van de dorpsbewoners in deze aangelegenheid tot stand zou moeten komen.

Onduidelijkheden
De inheemse gebieden zijn geen cirkels noch vierkanten, maar volgen de contouren van het landschap, de kreken, de rivieren, de bergen en dalen en de plaatsen van bijzondere historische en religieuze gebeurtenissen. In dorpen waar het niet mogelijk is de grenzen van het beschermde gebied met passer en liniaal te bepalen, zullen deze nog nader bepaald moeten worden. Hoe dat precies zal moeten gebeuren is niet aangegeven in de wet.

In de Memorie van Toelichting stellen de wetgevers dat deze wet nodig was omdat overheden zich niet houden aan de plicht overleg te plegen met dorpsgemeenschappen in de omgeving. Echter kwam deze wet ook tot stand zonder belangrijke organisaties van de belanghebbenden te horen. Zij zijn niet betrokken bij het markeren van hun leefgebieden ter verankering van hun rechten op de historische, huidige en toekomstige uitingen van hun culturen, zoals archeologische en historische locaties, artefacten, ontwerpen en ceremonies (11 undrip). Zij zijn niet volledig gehoord bij ingrijpende besluiten die in DNA genomen zijn.

Politiek en kapitaal krijgen vrij spel
Inheems Platform ESAV, Al Khemia Foundation en SetiSRnan vrezen dat het uiteindelijke effect van de wet nadelig zal uitvallen voor de inheemsen. Gezien de beperkte uitvoeringscapaciteit van overheden kan het jaren duren voordat de in de wet genoemde indicatieve voorlopige grenzen van dorpsgemeenschappen zijn vastgesteld. De wetgevers veronderstellen dat de slecht functionerende instanties van de overheid, die van het vergunningenbeleid een chaos hebben gemaakt, nu plotseling wel in staat zullen zijn de juiste procedures toe te passen en sancties op te leggen. Bij afwezigheid van goed functionerende overheden, geeft de wet politiek en kapitaal vrij spel om buiten de aangegeven cirkels met grond en concessies te speculeren, wat de definitieve regeling van de grondenrechten in de toekomst nog moeilijker kan maken. Uitgegeven mijnbouwconcessies worden bij deze gedeeltelijk gelegaliseerd en in ieder geval gedoogd. Dorpen zoals Maho en Pikin Poika en vele andere gemeenschappen zijn niet geholpen met deze wet. De kaart die bij de wet is gevoegd is van lage kwaliteit, hetgeen wijst op de haast die de wetgevers kennelijk gehad hebben.

De lange baan
Gevreesd wordt dat de overheid met de aanname van deze wet de zaak op de lange baan kan schuiven terwijl de schijn gewekt wordt dat eraan gewerkt wordt. Als de inheemsen niet oppassen kan deze wet de strijd voor de Inheemse grondenrechten belemmeren en de uitvoering van het vonnis van het Inter-Amerikaans Hof voor de Mensenrechten tegenhouden. De wet is een symbolische wet zonder kracht. De bewoners van Maho in Saramacca hebben er niet veel aan, want de wet gaat alleen over nieuwe gronduitgiftes. Als er reeds concessies zijn uitgegeven in dorpsgebieden dan zullen die worden ingetrokken indien de concessionaris zich niet heeft gehouden aan vergunningsvoorwaarden. De vraag is of overheidsinstanties die nu reeds bewezen hebben niet in staat te zijn delinquente vergunningen in te trekken, daartoe wel in staat zullen zijn bij het bewaken van de indicatieve grenzen. De wetgevers hopen dat door deze wet er rust zal komen in de betwiste gebieden, maar de wet ont-twist geen betwiste gebieden en biedt zelfs geen mechanismen aan om tot ont-twisten te geraken. De ondergetekende organisaties zien de wet als een kleine stap in de goede richting, maar verwachten niet dat deze ervoor zal zorgen dat er 'in alle rust' aan de grondenrechten gewerkt zal worden. Zij verwachten dat er langdurig strijd gevoerd zal moeten worden.

Solidariteit en strijd
De strijd voor de inheemse grondenrechten heeft zich in de afgelopen weken geconcentreerd in het dorp Maho in Saramacca, waar een ondernemer bezig is zand af te graven op terreinen die behoren bij het dorp. Ondergetekende organisaties eisen dat de weg die door de ondernemer werd vernietigd weer volledig hersteld wordt. De weg werd met geld van de samenleving aangelegd. Nadat de ondernemer de weg had vernield om de inheemsen van Maho te treffen en zijn claim op het gebied te leggen, hebben enkele bewoners geld ingezameld om de weg te herstellen. Op de dag dat de wet ter bescherming van inheemse gronden in het parlement werd aangenomen, stuurde de ondernemer zijn graafmachines om de weg opnieuw open te breken en te barricaderen. Dit keer riep hij zelfs de hulp in van de geestenwereld. Op verschillende plekken werden totempalen met rode doeken en mogelijk andere 'culturele' attributen geplaatst.

De ondergetekende organisaties constateren met instemming dat de aanslag van de ondernemer op het milieu, de leefwereld en de levenskansen van Maho, geleid heeft tot herstel van de band tussen het inheems dorp Maho en het marrondorp Maho. Zij ondersteunen de gezamenlijke strijd van inheemsen en marrons en alle andere plaatselijke gemeenschappen voor grondenrechten en duurzame ontwikkeling.

De organisaties ESAV, Al Khemia Foundation, SetiSRnan