500 jaar Refo/Protestantisme

Hoewel 31 oktober een belangrijke dag is in de wereldgeschiedenis in het algemeen en in de christelijke kerk in het bijzonder, gaat deze dag jammer genoeg (m.u.v. de lutheranen in Suriname, Evangelisch Lutherse Kerk Suriname (ELKS), De Augsburgse Evangelisch Lutherse Gemeente en het RK-Bisdom) vaker ongemerkt voorbij aan andere kerkgenootschappen. Christelijke kerken zijn er onvoldoende van doordrongen dat hun geschiedenis tot deze dag terug gaat. Veel mensen realiseren zich de waarde niet van wat de Duitse theoloog Maarten Luther begon toen hij zijn 95 stellingen opstelde en op 31 oktober 1517aanplakte op de deur van de Slotkerk te Wittemberg. Zijn werk heeft behalve voor de kerk ook grote betekenis voor het sociaal maatschappelijk leven in de wereld.

Maarten Luther, niet te verwarren met Maarten Luther King uit de Verenigde Staten, werd op 10 november 1483 geboren in Duitsland uit een boeren geslacht en stierf op 18 februari 1546. Hij groeide op in een gemeenschap waar mensen in angst leefden voor hekserij, tovenarij en hel en alles wilden doen om buiten de poorten van de hel te blijven en naar de hemel te gaan. Hij was Augustijner monnik en hoogleraar in de moraal theologie. Later doceerde hij ook Bijbelse theologie en wordt hij gezien als de eerste kerkhervormer van de 16e eeuw.

De (kerk) gemeenschap werd onder andere getypeerd door zaken als moreel verval (onzedelijk leven van geestelijken), onderdrukking van het volk, overdadige weelde bij hoge geestelijken, de verkondiging van de valse leer, en de beruchte aflaathandel die tot corruptie leidde. Bij deze handel werden er briefjes van de Paus verkocht, waarop staat dat je zonden zijn vergeven. Hoe groter de misdaad of zonde, hoe meer je moest betalen voor zo een aflaatbriefje. De kerk ging op een gegeven moment veel te ver met die aflaten. Je kon zelfs van te voren aflaten kopen zodat mensen ongestoord konden zondigen. Het was zo erg dat ze ook aflaten konden verkrijgen voor gestorven familieleden zodat alle zonden werden vergeven en ze meer kans hadden de hemel binnen te komen.

Toen Luther bemerkte dat de grenzen van de aflaathandel als maar verder werden verlegd, besloot hij daartegen te protesteren met zijn 95 stellingen. In deze stellingen staan heel veel redenen waarom het verkopen van aflaten niet goed is. De stellingen hadden allemaal te maken met de aflaten, of boetedoening. Hiermee werd het begin van die Reformatie en het ontstaan van de protestantse beweging ingeluid of wat ik noem de christelijke re‘fo’lutie (lees: reformatie en revolutie). Een eigen woord afgeleid van het woord reformatie, omdat Luther, naast hervormer ook wel revolutionair was. In gedachten houdende dat reformatie verbetering, zuivering ener zaak en afschaffing van het verkeerde en gebrekkige betekent en revolutie staat voor een plotselinge radicale omslag of verandering. Met zijn optreden heeft Maarten Luther daadwerkelijk voor een omwenteling en zuivering gezorgd in de kerk van Christus op de eerste plaats en in de wereldgemeenschap op de tweede plaats. Hij heeft de kerk kunnen terugbrengen naar Bijbelse basisprincipes en een radicale omslag kunnen brengen op sociaal, politiek, cultureel en economisch gebied.


Christelijke re‘fo’lutie
Deze omwenteling of revolutie die in kerk en maatschappij was begonnen als een godsdienstige vernieuwingsbeweging, resulteerde in een complex maatschappelijke uitdaging, aangezien religie, politiek en maatschappij in die tijd met elkaar verweven waren. De idealen van Maarten Luther werden snel verspreid door de kort daarvoor uitgevonden boekdrukkunst, waarmee hij een grote massa kon bereiken. Zelfs de verbanning die het Vaticaan had opgelegd, omdat Luther zijn woorden niet wilde terugnemen, kon geen stand meer houden. Luther zijn ideeën bleven terrein winnen. Zijn boodschap zette een kettingreactie van gebeurtenissen in werking. Zijn protest sloeg aan bij boeren, burgers, hertogen, koningen en priesters. De hele maatschappij in al haar facetten onderging een metamorfose, terwijl die reformatie tot op de huidige dag grote invloed heeft op het religieus denken. Het handelen van deze moedige priester - want je moest in die tijd van goede huize komen om radicaal tegen de paus in te gaan - heeft gezorgd voor het ontstaan van de protestantse kerk.

De kerkgenootschappen die direct voortkwamen uit het protest van Luther waren het: Lutheranisme, Calvinisme, Anglicisme en enkele andere. Omdat de eerst genoemde kerkgenootschap, waartoe ik behoor, de gelijknamige naam draagt van deze hervormer, verschaf ik iets meer informatie over deze kerk. De leer van het het lutheranisme is gebaseerd is op de leer van Maarten Luther, die zelfs nimmer het idee had een nieuwe kerk op te richten. Centraal in zijn leer was de opvatting dat de zondige mens niet gered wordt door goede werken, maar alleen door het geloof (sola fide), het vertrouwen in Gods rechtvaardigheid. Denkbeelden en doctrines die werden samengevat en verdedigd in de zogenaamde Augsburgse confessie, het belangrijkste belijdenisgeschrift van het lutheranisme.

Uit de eerste protestantse kerk zijn weer andere kerken ontstaan waaronder de christelijk gereformeerden, de pinksterbeweging, Volle Evangelie gemeenten en baptisten. Vandaag kennen wij een heleboel christelijke stromingen die direct dan wel indirect met elkaar verbonden zijn in de reformatie van Luther. Zo zijn alle christelijke kerken, inclusief de katholieke kerk met elkaar verbonden in de voortgaande christelijke re’fo’lutie. Op een gegeven moment kon de Rooms Katholieke kerk het ook niet meer volhouden en begon discussies met de Lutherse Wereld Federatie te voeren over de ideeën van Luther. De katholieken gaven toe! Maarten Luther had gelijk. Hij moest postuum in ere hersteld worden. Op 31 oktober 1999 hebben de Lutherse Wereld Federatie en het Vaticaan een joint declaration getekend, waarin zij gezamenlijk theologische standpunten hebben genomen over een aantal brandende vraagstukken, de kerk rakende en Luther daadwerkelijk in ere hersteld.

In een plechtige oecumenische dienst, waarin deze verklaring werd gevierd door de ELKS en het RK Bisdom heeft wijlen monseigneur Zichem in zijn toespraak Maarten Luther en de Lutherse Kerk bedankt voor het zuiver houden van de evangelie.
Sinds 1999 beijveren de ELKS en het RK-Bisdom zich om jaarlijks gezamenlijk aandacht te besteden aan deze historische dag voor kerk, politiek en maatschappij. De jonge Trinitatis Lutherse Kerk der Augsburgse Evangelisch Lutherse Gemeente staat sinds haar oprichting in november 2008 ook elk jaar stil bij deze historische dag. Zij gelooft dat deze dag niet alleen een gelegenheid is van lutheranen en andere protestanten, maar één van de totale christelijke wereld, want geen enkele christelijke kerk kan ontkennen dat zijn bestaan en leer niet terug te vinden zijn in het werk van de grote reformator/re’fo’lutionair, Maarten Luther.


Ds.Dr. S.M.Stewart

De Trinitatis Lutherse Kerk houdt vanavond een lezing in zijn gebouw aan de Mr. E. Brumastraat. Dr. Hans Breeveld houdt de inleiding: De actualiteit van de Reformatie, 500 jaar na dato; Gevolgen die verder reikten dan de kerk.