Inheemsendag: bijdrage tot culturele diversiteit

De internationale dag van inheemsen in de wereld wordt gevierd op 9 augustus elk jaar ter bevordering en bescherming van de rechten van de inheemse bevolking. Op 23 december 1994 besloten de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN) dat de internationale dag van inheemse mensen van de wereld op 9 augustus jaarlijks tijdens het internationaal decennium van de inheemsen moeten worden nageleefd.
Op deze dag wordt de nadruk gelegd op de successen en de bijdragen die de inheemse mensen leveren aan de historie, cultuur, heritage en hun leefpatroon in harmonie met de natuur zoals bescherming van het milieu. In 2006 werd deze dag in Suriname uitgeroepen tot nationale feestdag.

In 2004 heeft de Algemene Vergadering van de VN in het tweede internationaal decennium van de inheemse mensen van de wereld (2005-2014) besloten te werken aan verdere versterking van internationale samenwerking voor het oplossen van problemen van de inheemse volkeren op het niveau van cultuur, onderwijs, gezondheid, rechten van de mens, het milieu, en sociale en economische ontwikkeling.

Het thema van 2017 is: De 10e verjaardag van de VN-verklaring inzake de rechten van inheemse volkeren. Tien jaar geleden, op 13 september 2007 heeft de algemene vergadering van de VN, de resolutie aangenomen inzake de rechten van inheemse volkeren, een belangrijke mijlpaal met betrekking tot de samenwerking en de solidariteit tussen inheemse volkeren en lidstaten.

De verklaring is het meest uitgebreide internationale instrument inzake de rechten van inheemse volkeren. Het belichaamt een mondiale consensus over de rechten van inheemse volkeren en stelt een universele kader van minimumnormen voor hun overleving, de waardigheid en het welzijn. Het wordt ingegaan op de bestaande normen van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, omdat ze betrekking hebben op de specifieke situatie van de inheemse volkeren. In het laatste decennium, heeft de uitvoering van de verklaring grote successen bereikt op nationaal, regionaal en internationaal niveau. Ondanks de successen blijft er een kloof tussen de formele erkenning van inheemse volkeren en de uitvoering van het grondrechten beleid.

Wie zijn Inheemsen?
Inheemse volken zijn oorspronkelijke bewoners van een grondgebied, voor deze door andere culturen werden gekoloniseerd. Als gevolg daarvan bevinden de inheemsen zich nu in een marginale positie ten opzichte van de dominante cultuur. Het proces van kolonisatie en exploitatie van inheemse gebieden in vele delen van de wereld is nog steeds aan de gang. Met ongeveer 370 miljoen mensen behoren de inheemsen tot de allerarmsten ter wereld. Toch vertegenwoordigen zij een rijke variatie aan culturen, gecombineerd met een soms verrassende andere kijk op het leven. Inheemse volken leven vaak dicht bij de natuur en beheren een groot deel van de biologische diversiteit op aarde op een eerder kleinschalige, duurzame manier.

Wereldwijd is er sprake van ongeveer 370 miljoen inheemse volken. Dat is vijf procent van de wereldpopulatie, die in 90 landen leven, meestal in afgelegen gebieden. Ze kunnen in zowat 5.000 culturen worden onderverdeeld en worden naar schatting 7.000 dialecten gesproken.

In de meeste landen maken de inheemsen een minderheid van de bevolking uit. In Brazilië en Zweden is bijvoorbeeld minder dan 0,1% inheems, in de VS minder dan 0,5%. In Groenland gaat het echter om 90% van de bevolking, in Bolivia om 66% procent, in Suriname 3,8 % (20.344/ ABS census 2012) en in Peru over 40%. Er zijn ongeveer 45 miljoen Inheemsen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied die deel uitmaken van de bijna 600 inheemse volkeren van het continent, van wie velen in Mexico, Peru, Guatemala, Bolivia en Ecuador zijn. Volgens de cijfers van de Wereldbank is 12,76% van de hele Amerikaanse bevolking en ongeveer 40% van de plattelandsbevolking inheems.

De grootste aantallen inheemsen vinden we in Azië, 51 miljoen alleen al in India, terwijl ze toch slechts 7% van de bevolking uitmaken. Inheemse volken leven niet enkel in de ‘ontwikkelingslanden', denk maar aan de Inheemsen en de Inuit (Eskimo's) in de VS en Canada, de Aboriginals in Australië en de Maori in Nieuw-Zeeland. Ook in Japan leeft een inheems volk, de Ainu. In Europa worden de Lappen of Saami en de Eskimo's op Groenland tot de inheemse volken gerekend. Ook in Oost-Europa, vooral in de Russische Federatie, leven er grote aantallen inheemse volken. De meerwaarde van inheemsen volken in de wereld is een bijdrage tot culturele diversiteit, wetenschappelijk onderzoeksobjecten, archeologische bronnen en historische betekenis van hun heritage, petroglyfen in grotten.

Zelfbeschikkingsrecht
Het zelfbeschikkingsrecht is een fundamenteel principe in het internationale recht. Het is opgenomen in het Handvest van de Verenigde Naties, het Internationale Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten en het Internationale Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten. “Alle volken bezitten het zelfbeschikkingsrecht. Uit hoofde van dit recht bepalen zij in alle vrijheid hun politieke status en streven zij vrijelijk hun economische, sociale en culturele ontwikkeling na. ”In steeds meer landen zoals Noorwegen (Saami), Denemarken, Groenland, Inuit) en veel landen in Afrika, Azië en Latijns Amerika, wordt het recht op zelfbeschikking erkend in de grondwet.

Helaas vertaalt dit zich moeizaam in praktische toepassing via nationale wetgeving. In Colombia waar 1,4 miljoen van de 43 miljoen inwoners inheems is, wordt sinds 1991 het recht op zelfbeschikking erkend in de grondwet, door de Staat te erkennen als een pluri-culturele staat. Dat betekent o.a. de erkenning van het recht van inheemse gemeenschappen op hun traditionele grondgebied. Echter, het voorouderlijke grondgebied van een kwart van de inheemse bevolking is niet wettelijk erkend en de regering is gestopt met het instellen van nieuwe reservaten.

Geografen Vereniging Suriname,
H. Raghoebar M.Sc.