Verzoening in de Joods-Christelijke traditie en ethiek

Tijdens de herdenking van de ‘revolutie’ op 25 februari 2017, heeft de president van de Republiek Suriname zich positief, zelfs enthousiast, uitgelaten over de uitspraken van de Rooms –Katholieke leiding in Suriname over de mogelijkheden en noodzaak van verzoening in de kwestie van de 8 decembermoorden. Karel Choennie, bisschop van Paramaribo, die onlangs heeft opgeroepen tot verzoening werd door Bouterse bedankt voor zijn houding. “Ef bisschop e bribi ini verzoening, dan a sani seti k’ba”, zei de president lachend. De president, opgevoed in een R.K milieu en in zijn jonge jaren pupil op het St. Bonifatius internaat onder leiding van de fraters van Tilburg, zou wellicht minder enthousiast hebben gereageerd, als hij de omvang van het verzoeningsbegrip in de Joods-Christelijke traditie of ethiek (nog) kende. In dit korte artikel kan natuurlijk niet in volle omvang over deze materie geschreven worden. Hierover zijn er al vele dikke boeken geschreven. Wel kan ik een aantal essentialia van het verzoeningsbegrip in deze ethiek of waarden en normenleer weergeven.

In de christelijke verzoeningsleer kan het gaan over de verzoening van de (zondige) mens met God. Dit verzoenen staat primair. Vervolgens is er de verzoening tussen de (schuldige) mens(en) en de medemens. Deze twee vormen van verzoening vallen niet noodzakelijkerwijs samen. Over het tweede aspect van de verzoening gaat het in dit artikel. “Verzoenen is hierbij het herstellen van een relatie doordat partijen erkennen dat zij van elkaar zijn vervreemd, door de aangerichte schade ongedaan te maken en door voortaan beter met elkaar om te gaan. Volgens het christelijk geloof leeft ieder mens in relatie tot God en tot zijn medeschepselen. Alleen in goede relaties met God en met zijn medeschepselen kan een mens uiteindelijk gelukkig zijn. De beste relatie tussen personen is liefde. Het blijkt dat mensen God niet liefhebben met heel hun hart en hun naaste niet als zichzelf, omdat zij allereerst zichzelf zoeken. Daardoor keren zij zich af van God, handelen tegen zijn geboden, vervreemden van Hem en verspelen daardoor hun uiteindelijk geluk.” (George Harinck, Christelijke encyclopedie, Kok, Kampen, 2005)

Verzoening veronderstelt op de eerste plaats dat de dader zijn, in termen van de Joods-Christelijke ethiek, zondig gedrag erkent en belijdt. Dit zal een zware opgave zijn voor de president, omdat hij tot heden elke betrokkenheid bij de 8 december-moorden heeft ontkend. Vervolgens is er berouw nodig over het gebeurde, of het gedrag. De president heeft nimmer enig teken van berouw over het gebeuren getoond. Integendeel staan mij uitspraken bij als: “het waren zij of wij”, dus, om het in juridische termen te zeggen, we hebben gehandeld in een noodweer situatie en zijn dus niet schuldig. Ook herinner ik me de uitspraak gedaan in een interview: “als het weer zou gebeuren, zou ik net zo handelen”, kennelijk aangevend dat het handelen te rechtvaardigen was en door de omstandigheden noodzakelijk was.

Het derde aspect van de verzoening is het berouw. De dader zal berouw moeten tonen over zijn daden. Ook dit zal een zware kluif blijken te zijn. Nog nimmer is er enig teken van berouw getoond over de daden die gepleegd zijn. Vervolgens is er de genoegdoening. De dader zal aan de tegenpartij genoegdoening voor de gepleegde daad en de daaraan verbonden aangerichte schade moeten schenken. Als aan deze vier voorwaarden zijn voldaan kan de vergeving en de verzoening ter sprake komen. Aldus beschouwd “a sani no seti k’ ba, a musu seti kon ete.”

Tot slot: “Verzoening krijg je niet, verzoening moet je doen. Verzoening is wat de overtredende partij moet doen om de relatie met de benadeelde partij te herstellen” (Peter van “t Riet, Verzoening in bijbels perspectief, 2009). Verzoening begint met dialoog, naar elkaar luisteren en elkaar proberen te begrijpen. Dit zal al een forse stap voorwaarts blijken te zijn.


Dr. Mr. Edwin Marshall, MA
Theoloog