Vrouwenrechten: Stappen vooruit, maar ook achteruit

Maggie Schmeitz van Stichting Ultimate Purpose vertelde tijdens het Bini-mini college waarom speciale vrouwenrechten nodig zijn. Dit college was deel van de reeks 'BINI_mini’s' die werden gehouden door Projekta en het Burgerinitiatief voor Participatie en Goed Bestuur (BINI) als onderdeel van de 9e Democratiemaand, die als thema had 'Kritische Burgers'.

De inleider startte de sessie met een korte geschiedenis van mensenrechten. De rode draad was dat deze rechten op iedereen van toepassing waren, en dus niet voorbehouden waren aan een bepaalde groep. De universele verklaring van de rechten van de mens is de eerste internationale bevestiging van de universaliteit van mensenrechten. Hoewel het verdrag geen bindende kracht heeft, heeft het in de loop der jaren grote morele betekenis gekregen als de belangrijkste internationale standaard voor mensenrechten. Waarom er daarna nog speciale vrouwenrechten zijn gekomen, komt o.a. omdat de Verklaring de schending van mensenrechten in het openbare leven makkelijk erkent, maar niet zo makkelijk in het privé domein, het huiselijk leven.

Publiek domein vs. Privé domein
De spreker gaf aan dat we de wereld kunnen verdelen in het publieke domein, waar er wordt gewerkt tegen beloning en waar economische en politieke besluiten worden genomen, en het privé domein waar er voor huishouden en kinderen wordt gezorgd. Traditioneel is het publieke domein het terrein van mannen, en in het privé domein voor vrouwen die onbetaald zorgen voor kinderen en huishouden.

Het huwelijk werd daarom in feite een seksueel-economische verbintenis tussen man en vrouw: de man met als plicht de familie financieel te verzorgen; de vrouw om kinderen te baren en te zorgen voor de man en kinderen en eventueel zieken en ouderen. Seksualiteit is daarmee ‘huwelijkse plicht’ geworden. Als voorbeeld noemde Schmeitz het vrijwilligerswerk in kerken en buurtorganisatie, vakbonden van onderwijzers. Het werk wordt nog steeds door overwegend vrouwen gedaan, en de bestuursfuncties worden door overwegend mannen bekleed. Voor wat de vakbeweging betreft is dit wellicht een van de reden waarom bepaalde issues rond zwangerschapsverlof en kinderopvang maar niet gerealiseerd kunnen worden, zei de inleider.

Seksuele en reproductieve rechten
Een van de onderwerpen die onder een vergrootglas geplaatst is, zijn de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen. De rechtvaardiging van de sociale controle op de seksualiteit van vrouwen, wordt op verschillende manieren onderbouwd gaf Schmeitz aan. Een van de redenen is dat het het voortbestaan van je samenleving betreft, en er dus controle op moet worden uitgeoefend door anderen dan de vrouw zelf. Alhoewel we vaak zeggen dat seks en alles wat daarmee te maken heeft privé is, bemoeit iedereen zich ermee.

Het huwelijk wordt dan gezien als de scheidslijn tussen dingen die goed of slecht zijn, hield de spreker haar toehoorders voor. Voor het huwelijk mag je geen seks hebben, want dan is het slecht, na het huwelijk is het plicht. Seksualiteit heeft een impact op mensenrechten, omdat we zien dat vrouwen niet echt zelf mogen beslissen. Dit, terwijl seksuele rechten, het recht om, vrij van dwang, zelf te bepalen met wie, wanneer en hoe haar of zijn seksualiteit te beleven, vastgelegd zijn in verschillende internationale verdragen: Convention on Elimination of all forms of Discrimination Against Women (CEDAW);Convention on the Rights of the Child (CRC).

Reproductieve rechten geeft de spreker aan, geven vrouwen het recht om, zonder dwang, met volledige verantwoordelijkheid, te beslissen over het krijgen van kinderen, of, wanneer, en hoeveel. Ook deze rechten zijn vastgelegd in internationale verdragen. Het legt de verplichting bij de Staat om toegang tot informatie, diensten en voorbehoedsmiddelen te garanderen. Samen met de deelnemers is nagegaan wat het verband is tussen seksuele en reproductieve rechten en verschillende andere rechten z.a. het recht op onderwijs, het recht op werk, het recht op vrijheid van expressie. Uit de voorbeelden bleek duidelijk dat vrouwen in tegenstelling tot mannen het gevoel hebben dat ze een keuze moeten maken.

Aangeleerd gedrag kan afgeleerd worden
Schmeitz ging in op de verschillende manieren waarop we de dingen die we denken over mannen en vrouwen hebben geleerd. Hierbij ging ze ook in op enkele voorbeelden van de traditionele genderrollen. Wat van generatie op generatie is aangeleerd, is onderdeel geworden van waarden, normen, collectief gedrag, en instituties, het leidt tot de overtuiging dat het van nature zo is: “ze zijn zo”. Aangeleerd gedrag kan afgeleerd worden, maar het neemt dus veel tijd en veel (zelf) reflectie om te ontleren op ieder niveau.

Elkaar aanspreken
We maken stappen vooruit, maar helaas ook stappen terug, gaf Schmeitz als slotopmerking aan. Het is niet makkelijk, en over de hele wereld zie je dat er een backlash is. Als voorbeeld zijn de onlangs gehouden verkiezingen in de VS genoemd. De uitslag kan enorme impact hebben op de beleving van seksuele en reproductieve rechten in Suriname, omdat onze Stg. Lobi financiële middelen krijgt van de International Planned Parenthood Federation (IPPF). Een terugval in de financiële middelen van de IPPF, zal ook in Suriname merkbaar zijn.
Voor jezelf durven opkomen, en andere vrouwen ondersteunen zijn enkele van de acties die je als individu kunt ondernemen, gaf de spreker aan. Maar ook mannen veel meer aanspreken was het advies aan het einde van de avond.

(Samenvatting Projekta)