Overledenen gedenken uit liefde en traditie

Terwijl de pagara’s knallen, de sterke geur van het verse kruit en de brandende wieroken door het terrein trekken, zit Roy Sontohartono Narto op het graf van zijn vrouw. Hij is diep in gedachte verzonken. “Het komt allemaal weer naar boven. We waren altijd samen”, begint hij zijn verhaal. Als onderdeel van de Chinese tradities en cultuur, maar meer nog uit liefde voor zijn overleden geliefde, zette hij tijdens Kasan op zondag bloemen voor haar.

Op Kasan, gedenken Chinezen hun voorouders en alle andere overleden dierbaren. ““Mijn schoonfamilie belde mij dat het weer zover was. Ik zet de tradities van hen voort.” Sontohartono is bekend met de dag van voorouderverering. In 2006 overleed zijn schoonvader William Tin Foek Lai-A-Fat en komt hij sindsdien op Kasan naar de Fa Tjauw Koen Sang begraafplaats. In 2012 overleed zijn eigen partner Njoek-Gjong Brigitte Sontohartono - Lai-A-Fat. Hij gedenkt haar twee keer per jaar: de verjaardag en op Kasan. “Zij hield van bloemen, dus ik heb een paar uit de tuin geplukt en meegenomen. De zero cola ben ik vergeten. De saoto en bami heb ik al op haar verjaardag gebracht.” Het koppel kende elkaar vanaf de Mulo-tijd en zijn 38 jaar lang getrouwd geweest. Terwijl Sontohartono over zijn huwelijk en zijn geliefde vertelt, pakt hij weer een doek en veegt het grafsteen voor de zoveelste keer. “Het is heel emotioneel voor mij om hier te zijn. Je wilt zo snel mogelijk van hier weggaan.”

Op enkele meters staat de rest van de familie. Schoonmoeder Ellie Lai-A-Fat – Pawirodimedjo ontpakt de zak met Kasan spullen. Een hoed, schoenen, kleren en geld van papier. De cola is al ingeschonken en dicht tegen het grafsteen geplaatst. Sontohartono helpt een handje met het plaatsen van de bloemen aan de bovenzijde van het steen. Pawirodimedjo, die RK-belijder is, zegt de Chinese traditie ook te hebben aangetroffen in haar schoonfamilie. “Het is een traditie, een gewoonte geworden. Zijn ouders kwamen uit China. Hij is in Suriname geboren en wij hebben altijd respect getoond voor de overledenen.” Terwijl zij de wierook en het Kasan-pakket aansteekt, klinkt de meterslange pagara bij het Monument ter nagedachtenis van alle Chinese immigranten vanaf 1853. De Surinaamse Chinese Verenigingen gedenken hen ook jaarlijks. De financiële crisis is merkbaar. Het geofferde aan eten en goederen om te verbranden is veel minder dan de jaren voorheen. Er wordt nog gegrapt bij het verbranden van de biljetten van 10.000 'Hell Bank Notes'. “Dit zijn echte dollars, maar wij kunnen ook de ontwaarde SRD’s gebruiken.”

Overeenkomst tussen culturen
Voorouders en andere overledenen gedenken komt in meerdere culturen en religiën voor. Zo hebben de Hindoes in september de Pitri Paks periode afgesloten. West-bidders binnen de Islam die plaatsen sadjèn (voedseloffer) aan de vooravond van de Ramadan en Rooms-Katholieken herdenken in november hun overledenen tijdens het Allerzielenfeest. Twee keer in het jaar gedenken Chinezen hun voorouders. In Suriname kiest men voor de tweede verering Chongyang (Chung Yeung) festival of Kasan. Het Chong Yang festival valt op de 9e dag van de Chinese maankalender.

Daags te voren trekken enkelingen tot hele generaties families naar de begraafplaats aan de Schietbaanweg. Zij branden kaarsen en wierook, buigen driemaal en prevelen woorden. Sommigen plaatsen bloemen, fruit, snoep, drank en lievelingsgerechten van de overledene bij het graf. Anderen doen het weer iets uitgebreider. Volgens de Chinezen kan de overledene de materialistische goederen en eten gebruiken, alwaar zij nu zijn. “Ik zeg het Onze-Vader gebed. Religie en traditie, wij zijn allen Surinamers en alles is gewoon een mengelmoes geworden. Het gaat er om dat je een ieder tevreden stelt”, geeft Pawirodimedjo aan.