Bij de 40e sterfdag van de Grote Roerganger Mao Zedong

Afgelopen vrijdag 9 september was het precies 40 jaar geleden dat voorzitter Mao Zedong (in de vroegere spelling, Mao Tse-tung) op 82-jarige leeftijd overleed. Hoewel Mao enkele hartaanvallen in het jaar 1976 had overleefd, kwam zijn dood in september van dat jaar toch heel onverwachts. Zo onverwachts dat binnen de Chinese top nauwelijks voorbereidingen waren getroffen hoe te handelen na Mao’s dood.

Mao zelf wilde gecremeerd worden, maar machtige officials van de Chinese Communistische Partij (CCP) inclusief zijn weduwe, Jiang Qing, wilden dat hij zich moest scharen onder zijn gelijken zoals Vladimir Lenin en Ho Chi Minh, die beiden gebalsemd en geëtaleerd werden ter bezichtiging door het grote publiek.

Voordat het natuurlijke afbraakproces vat zou krijgen op het stoffelijke overschot van de grote roerganger, ontboden de officials van de CCP een wetenschapper, genaamd Xie Piao, die de leiding had van een experimenteel thermo-elektrisch koelingsproces en belastten hem met de taak van 'cooling the corpse'.
Xie Piao kwam direct na Mao’s dood om 12 uur 's nachts aan in de Grote Hal van het Volk en keek naar het nu machteloze lichaam van de Grote Stuurman, die de Communistische Partij naar de overwinning had geleid, de Volks Republiek China had gesticht, die hij vervolgens in de jaren van de Culturele Revolutie in een complete chaos had gestort. Het lichaam lag in een haastig geconstrueerde kist van hout en glas, bij kamertemperatuur onder fel brandende elektrische lichten.

“Ons onmiddellijke doel was om de temperatuur direct te brengen naar vier of vijf graden Celsius,” vertelde de nu 75-jarige Xie Piao recentelijk aan het persagentschap AFP. In het project om Mao’s lichaam zo goed mogelijk te conserveren waren 400 mensen betrokken.
In 1976 was het Chinese koelsysteem van een vrij basaal en eenvoudig niveau. De bilaterale relaties met de Sovjet Unie waren verstoord, het was dus ondenkbaar dat hulp gevraagd kon worden aan de Sovjets en hun bondgenoot Hanoi, weigerde verzoeken van Beijing voor assistentie.
Hoewel in een experimentele fase, was Xie Piao ervan overtuigd dat zijn technologie zou werken. Binnen enkele uren was het nitrogeen gas rondom Mao’s lijk gebracht naar acht graden Celsius.

Einde van de Culturele Revolutie
Hoewel de temperatuur rondom Mao’s lichaam naar acht graden Celsius was gebracht, werd Xie Piao door Mao’s directe opvolger, Hua Guofeng ervan beschuldigd dat hij experimentele technieken gebruikt en dat de afbraak van het dode lichaam niet gestopt zou worden; dag en nacht kwamen partij officials langs om zich over het gekoelde lichaam te buigen om te controleren of het lijk 'stand hield'. Dit veroorzaakte veel angst onder het team van Xie Piao.

Mao’s dood werd gezien als het einde van de destructieve decade van de Culturele Revolutie, maar de sfeer van de algemene, landelijke angst hing nog sterk in lucht in de corridors van de Grote Volkshal. De vrees was zo diep geworteld dat toen Mao’s weduwe, Jiang Qing, in de Grote Hal arriveerde, verschool het team van Xie Piao zich achter de grote bloemenkransen uit angst dat zij het slachtoffer zouden kunnen worden van haar bekende tantrums en woede aanvallen.

Acht dagen na aankomst in de Grote Volkshal had Xie Piao het werk geklaard en werd Mao in 1977 permanent tentoongesteld in een monumentale Memorial hal in Beijng’s Tiananmen Square.
Mao ligt in een schemerige kamer, gekleed in een grijs pak. In een oranje-achtig licht ziet zijn gezicht er wasbleek en grauw uit, dit in schril contrast met het dikke zwarte haar op zijn hoofd. Veertig jaar na dato heeft werk van Xie Piao en zijn team stand gehouden

Nalatenschap
Hoewel de debatten over zijn nalatenschap tegenwoordig onderdrukt worden door de communistische autoriteiten, appelleert Mao nog steeds aan enkele segmenten van de Chinese bevolking die zijn gebalsemde lichaam bezoeken, soms zelfs duizenden per dag, maar opvallende wegblijvers van Mao’s memorial zijn de huidige communistische topleiders van het land.

Mao wordt nog wel geëerd, maar de regerende Communistische Partij heeft erkend dat hij erg grote fouten heeft gemaakt tijdens de 'Grote Sprong Voorwaarts', die tot gevolg heeft gehad dat miljoenen doden vielen in de vroege jaren zestig van de twintigste eeuw. Periodiek klinken nu over het hele land oproepen van vooral intellectuelen om het lichaam van Mao te verwijderen van het Tiananmen plein.

Maar Xie Piao, die aan de wieg heeft gestaan van het balsemen van Mao Zedongs lichaam, is van mening dat ondanks de controversen Mao’s corpse has been somewhat useful to China over the decades. The spirit of the Chinese people finds a focus on Chairman Mao’s body.


Vertaling en bewerking
Rudie Alihusain

Bron: None expected him to die: How Mao Zedong’s body was frozen in the dead of night, in The Hindustan Times van 11 september 2016.