Politiek systeem moet overhaald worden

Het Seti SRnan Rondetafelgesprek van maandag 5 september 2016 gaat over het kiesstelsel. Hardeo Ramadhin, verkiezingen-deskundige, en Soender Hanoeman, onderwijskundige, houden korte inleidingen, die gevolgd worden door een levendig debat, waarvan hier een summiere samenvatting wordt gegeven.

Een levende democratie
Soender Hanoeman zegt: gezien de slechte resultaten van onze politiek, is het hoog tijd voor een evaluatie. Het systeem levert niet op waarvoor het is bedoeld, namelijk “…de aspiraties en de ambities van het volk waar te maken” (sociale zekerheid, veiligheid, onafhankelijke rechtspraak, solide munt, natievorming). Hanoeman stelt dat het systeem misschien procedureel democratisch lijkt, maar dat de volkswil niet tot uitdrukking wordt gebracht. We moeten de democratische beleving versterken, zegt hij. “Het gaat om een levende democratie”. In dat verband adviseert Hanoeman het referendum toe te voegen aan het institutioneel kader van de democratie. Hanoeman stelt dat elk kiesstelsel voor- en nadelen heeft, afhankelijk van de politieke bedoelingen van de wetgevers. Toch denkt hij dat het stelsel van de evenredige vertegenwoordiging (EV) voor Suriname het beste is. In wezen is dit het meest democratische systeem, want alle uitgebrachte stemmen tellen mee. In het huidige stelsel komt het voor dat een partij landelijk 15.000 stemmen heeft maar toch nul zetels krijgt in DNA.

EV bevordert samenwerking en vernieuwing
In het huidige stelsel heeft één partij de meerderheid. Regering en parlement zijn in handen van die partij. Dit leidt tot dictatuur en politieke polarisatie. In het EV stelsel worden politici gedwongen tot samenwerking. Hanoeman meent dat een nationale kiesdeler (258.092:51) van ongeveer 5000 kiezers (verkiezingsuitslag 25 mei 2015) bevorderlijk kan zijn voor de politieke vernieuwing. Jonge vernieuwingsbewegingen en issue-groepen maken een kans bij deze relatief lage nationale kiesdrempel.
Een der aanwezigen merkt op dat in een EV stelsel Humphrey Keerveld en Rubin Lie Pauw Sam het mogelijk wel gehaald hadden. “Hoe anders zou de politieke geschiedenis van de linkse beweging in Suriname zijn geweest met Keerveld en Apau in het parlement ?”

Termijnlimieten
Hanoeman zegt dat termijnlimieten de democratie versterken. Ongewenste machtsconcentraties worden door termijnlimieten geremd. Termijnlimieten geven ruimte voor vernieuwing. Verder vindt hij het belangrijk dat er meer directe democratie komt met de mogelijkheid voor burgers om een referendum te eisen over nationale issues. Ook moeten er volgens Hanoeman hogere eisen worden gesteld aan de volksvertegenwoordigers. Dit zijn zaken die ook raken aan de Wet op de politieke partijen, werd opgemerkt vanuit de zaal.

Er volgen discussies over het speciale geval van Coronie. Alle kiezers van Coronie halen met elkaar (1654 goed uitgebrachte stemmen in 2015) nog niet de kiesdeler van een landelijke EV. Coronie lijkt wel de heilige koe van het districtenstelsel, want zelfs Hanoeman vindt: “Coronie moet geholpen worden”. In dit verband haalt Hanoeman aan dat binnen het stelsel van landelijke EV districtsbewoners of anderen hun kandidaten binnen zouden kunnen brengen met behulp van voorkeursstemmen. Hierna komt de volgende inleider aan het woord.

Wat wil de regering?
Hardeo Ramadhin krijgt meteen vanuit de zaal een vraag voorgelegd: “Waarom komt de regering nu ineens met een commissie om over het kiesstelsel te praten? Is dit niet een soort afleidingsbeweging?” Ramadhin: “Ik weet niet wat de regering wil”. Ramadhin is op de hoogte van verschillende beleidsvoorstellen. De meeste voorstellen gaan in de richting van een gecombineerd stelsel, waarbij een deel van DNA zetels wordt verdeeld volgens het EV stelsel, een ander deel volgens het districtenstelsel. Drie jaar geleden werd er tijdens een workshop over het kiesstelsel een voorstel gepresenteerd waarbij 41 van de 51 DNA zetels zouden worden verdeeld volgens nationale EV en de overige tien zetels worden verdeeld over de districten – elk district een zetel. Een kenner van het kiesstelsel pleitte voor een andere variant: 31 volgens landelijke EV en elk district 2 zetels. Mr.dr. van Dijk-Silos (toen nog geen minister), heeft laten blijken interesse te hebben voor het hybride systeem van Guyana. Ramadhin geeft aan dat Guyana net als Suriname 10 districten heeft. Het parlement van Guyana heeft 65 zetels: 25 zetels worden verdeeld over de districten, 40 zetels worden verdeeld volgens een landelijke EV.

Kiesstelsel-manipulatie
Ramadhin haalt Jules Sedney aan die gezegd heeft dat machthebbers kiesstelsels altijd in hun voordeel proberen te regelen. We moeten ervan uitgaan dat deze regering daarin niet verschilt van andere. Ramadhin geeft een historisch overzicht van de wijzigingen die het stelsel heeft ondergaan sedert 1863, in 1901, in 1937, in 1949, 1963 en 1967 en tenslotte in 1987. Bij de invoering van het algemeen kiesrecht in 1949 construeerden de toenmalige machthebbers van de NPS een zeer ondemocratisch districtenstelsel met de bedoeling de dominantie van Paramaribo over de districten te garanderen. In 1963 werden de scheve verhoudingen een beetje gecorrigeerd door bepaalde districten extra zetels toe te kennen.

In 1987 werd het huidige stelsel ingevoerd: een districtenstelsel met in elk district een EV. In dit stelsel werden de bewoners van Paramaribo en Wanica benadeeld ten opzichte van de andere districten. We zijn nu 29 jaar verder. Er hebben zich in die periode grote demografische verschuivingen voorgedaan. Er wonen volgens de laatste volkstelling nu meer Marrons in het kustgebied (54%) dan in het binnenland. Van de Indianen woont 64% in het kustgebied. Door de urbanisatie groeien de bevolkingen van Paramaribo en Wanica sterker dan de overige districten. Sommige districten zijn zelfs achteruit gegaan qua bevolking. Het is hoog tijd voor een revisie van het kiesstelsel, niet alleen vanwege demografische veranderingen, maar ook vanwege de corruptie die door het huidige systeem wordt gestimuleerd.

Ramadhin wijst erop dat niet alleen het kiesstelsel voor DNA aangepakt moet worden, maar ook het kiesstelsel van de ressort- en districtsraden. Hij gaf als voorbeeld ressort Munder. Daar kreeg de NDP in 2015 met 48.19% van de stemmen alle zeventien zetels van de ressortraad van Munder.

Ook kandidaten zijn bedriegers
Politieke partijen kunnen meedoen met de verkiezingen als ze minstens 1% van de kiezers als lid hebben geregistreerd. Met deze regeling wordt er enorm gesjoemeld. Ramadhin geeft het voorbeeld van de PALU die in Paramaribo nauwelijks 1000 stemmen kreeg, minder dan 1% van de kiezers van Paramaribo. Marica van DRS kreeg in Paramaribo nauwelijks 501 stemmen. Vele kiezers die zich lieten registreren als lid hebben niet op de partij gestemd. De kiezers worden met dit gedoe opgevoed tot corruptie. Alle politieke partijen maken zich schuldig aan dit gesjoemel. De mensen wordt geleerd dat lidmaatschap van een politieke partij niets te betekenen heeft. Dit is een vorm van ondermijning van de democratie.

De cultuur van corruptie is niet alleen aan de top, maar in alle lagen. “Ook de kandidaten zijn bedriegers”, zegt Ramadhin. Hij geeft het voorbeeld van PING in Coronie, waar de partij geen enkele stem kreeg, wat betekent dat zelfs de twee kandidaten van PING niet op de partij hebben gestemd.

Stemgedrag van de kiezers
Ramadhin heeft enkele opmerkelijke zaken ontdekt bij zijn analyses van de stembusuitslagen. Zo heeft hij berekend dat in 2015 van de Creolen (hieronder vallen allen die zich bij de volkstelling hebben laten registreren als Creool, Afro-Surinamer of gemengd) 22% op de NPS heeft gestemd en 78% op andere partijen (voor het grootste deel op de NDP). In ressort Latour heeft slechts 5,53% van de kiezers op de NPS gestemd. Van de Marrons in Paramaribo heeft 85% gestemd op een marron-kandidaat, hetzij van BEP, ABOP of NDP. Ramadhin concludeert dat Surinamers etnisch stemmen.

Tijdens de discussie kwam de vraag naar voren hoe het komt dat zoveel mensen op Bouterse hebben gestemd, terwijl hij hoofdverdachte is in moord- en cocaïne-zaken. Sommigen menen dat het komt door zijn charisma. Hij spreekt door taalgebruik en gedrag veel mensen aan, vooral de kansarmen. Anderen menen dat de groei van Bouterse mogelijk is gemaakt door het falen van de oude, traditionele politiek, die weinig heeft gedaan om de armoede structureel aan te pakken. Weer anderen noemen de grootschalige, intensieve propaganda en de maximale inzet van overheidsmedia. Hanoeman denkt dat het gaat om de combinatie van ontevredenheid, beloften, propaganda en het scholingsniveau van de bevolking. De aanwezigen zijn het erover eens dat we het in ieder geval niet moeten zoeken in een of ander moreel gebrek van de Surinaamse kiezer.
Districtenstelsel is tegen de grondwet
Na de presentaties wordt er uitvoerig gediscussieerd over de voor- en nadelen van landelijke EV, de positie van minderheidsgroepen en de rol van etniciteit in de politiek.

Een der aanwezigen merkt op dat wijlen Rufus Nooitmeer een groot voorstander is geweest van landelijke EV. Volgens deze persoon moeten we naar een landelijke EV ,omdat in dit stelsel iedere stemmer als persoon aan bod komt en niet als onderdeel van een of andere corporatie of district. “De kracht van de EV is dat de burger als individu in directe relatie treedt met de staat”, wordt gezegd. In het huidige stelsel worden de stemmen van kiezers onder- of overgewaardeerd omdat zij in dit of dat district wonen. Men zou kunnen zeggen, het districtenstelsel is tegen de grondwet, want het is een stelsel dat discrimineert op basis van woonplaats. Omdat woonplaatsen in Suriname verband houden met etniciteit en sociale klasse, is discriminatie op woonplaats meestal ook discriminatie van bevolkingsgroepen. Het districtenstelsel is een koloniale erfenis die ontworpen werd om een autoritair regime te helpen de bevolkingsgroepen onder controle te houden. De reactionaire wortel van dit systeem werkt nog door in het heden en fungeert nu als barriëre tegen politieke vernieuwing.

De conclusie is: een stelsel van landelijke evenredige vertegenwoordiging is op dit moment voor Suriname het beste. Bij een landelijke EV maken jonge, vernieuwende politieke bewegingen de meeste kans op succes. Een issue-groep die zich bezig houdt met bijvoorbeeld de rechten van LGBT-personen zal weinig kans hebben om in enig district een DNA zetel te halen, maar kan mogelijk landelijk wel genoeg stemmen krijgen om de landelijke kiesdeler te halen. Dat geldt ook voor milieu-groepen, consumenten-organisaties, kunstliefhebbers en anderen die in het huidige stelsel nooit aan bod komen.

Wim Bakker,
Voorzitter Seti SRnan