Sarakreek weer onder eigen stamgraman

Het Sarakreek-gebied is traditioneel Aucaans. Wie de geschiedenis van en over dit gebied kent, zowel oraal als wetenschappelijk, zal hiervan kennis dragen. Vanaf de Cederkreek tot aan de Tapanahonierivier behoort aan de Aucaners. Laat mij voor de duidelijkheid stellen dat deze begrenzing in het kader van het traktaat van 1760 bekeken moet worden. Het gebied waarin de bosnegers (Aucaners) tractatueel zich vrijelijk mochten/konden bewegen na 1760.

Tot 1958 voerde de graman der Aucaner het gezag over zijn stamgenoten, die vanaf 1793 om, met name de houtkap, zich gingen vestigen aan de Sarakreek. Het grootste deel van de acht Sarakreek Aucaanse dorpen, zijn fragmentatie van de zogenoemde 'opoe dorpen' aan de Boven-Tapanhonierivier. Slechts twee dorpen zijn ontstaan uit het dorp Clementie dat aan de Beneden-Tapanahonierivier ligt. Dit betekent eenvoudig gezegd dat al de acht Sarakreek dorpen hun dorpen van afkomst hebben aan de Tapanahonierivier. De graman der Aucaners stelde aanvankelijk de kapiteins en basja's aan in zowel de Sarakreek als in het Cottica- en Boven-commewijnegebied. Voor wat de twee laatst genoemde gebieden betreft is er geen verandering in het aanstellen van dignitarissen geweest. Die noodzakelijkheid bestond er niet als in het Sarakreek gebied. De Cottica en Boven-Commewijne Aucaners zijn ook omstreeks 1831 uit de Tapanahonierivier vertrokken om de houtkap.

In 1958 heeft de Surinaamse regering bij de instelling van het district Brokopondo een beroep/verzoek gedaan aan de Aucaanse graman Da Akontoe Velantie om mee te werken dat zijn dignitarissen aan de Sarakreek, administratief ondergebracht worden op de lijst van de graman der Saramaccaners. Er zijn drie meetings aan dit verzoek gewijd. Bij de laatste meeting heeft de graman der Aucaners toestemming verleend aan de overheid om de administratieve plaatsing van de dignitarissen van de Sarakreek op de lijst van de Saramaccaanse graman te plegen. Dit na goed overleg met de Sarakreek gemeenschap onder leiding van de hoofdkapitein Da Asebi. De restrictie uitgesproken door graman Da Akontoe met betrekking tot deze administratieve handeling was, dat hij zijn gebied en mensen niet heeft overgedragen aan de Saramaccaanse graman. Hij vroeg tot slot via de regering aan zijn collega graman Daniel Aboikoni om goed te waken/letten op zijn mensen.

Actuele situatie
De geluiden in de Sarakreek gemeenschap klinkt steeds luider om de afspraak van 1958 ongedaan te maken en dat de bevolking wederom onder hun eigen stamgraman gaat ressorteren, ook administratief voor wat de dignitarissen betreft. Er is een stroming (klein) die opteert voor een eigen Sarakreek Aucaanse graman. Er is zelf hierover een vergadering van dignitarissen van de Sarakreek dorpen, een jaar of vier geleden, belegd in Brokopondo. Ik was ook op die vergadering aanwezig. Ik heb op de vergadering aan exponenten van die kleine stroming als hierboven bedoeld gezegd, dat het onmogelijk is dat de Aucaanse stam twee gramans kan hebben. Het meest realistische in deze, is naar mijn mening dat de situatie met betrekking tot de administratieve afspraak teruggebracht wordt naar de situatie van voor 1958.

Dit betekent concreet dat de 'Saakiiki-Aucanisi' weer gaan vallen onder hun eigen stamgraman. De perikelen met betrekking tot de opvolging van de overleden Saramaccaanse graman, heeft de geluiden om weer onder de eigen (stam) graman te vallen bij de Saakiiki-Aucanisi aangescherpt. Op een poobaaka/ontrouwingsplechtigheid op 29 juli jongstleden, riep een kapitein de Sarakreek Aucaners op om zich serieus te heroriënteren. Deze oproep moet niet ervaren worden als een emotionele daad, maar het heeft dieperliggende redenen c.q.verlangens. Ik heb gemeend deze korte feiten met de gemeenschap te delen in een periode waar er verschrikkelijk gerommeld wordt met het traditionele opvolgingsrecht bij de Saramaccaners, voor wat het gramanschap betreft.

Bert Eersteling