De diplomatie heeft een lange weg afgelegd vanaf het moment dat de Cro-Magnon- en Neanderthaler-mens beseften dat er niet meer onderhandeld kon worden als de boodschapper (de diplomaat) werd vermoord en opgegeten. De contouren van de diplomatie kregen vastere vormen in de periode van de toenemende onderlinge handel van de Griekse en Italiaanse stadstaten en de Hanzesteden.

In de ontwikkeling van de diplomatie tot een georganiseerd en professioneel beroep hebben economie en commercie een even belangrijke rol gespeeld als de politiek. Diplomatie is in oorsprong en essentie niets anders dan een commerciële machinerie: een economische en politieke betrokkenheid bij de wereld.

In de afgelopen jaren hebben meerdere landen uitvoering gegeven aan het idee dat, vooral in deze tijd van globalisatie, de nadruk binnen de diplomatie op het economische moet liggen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw koos Nederland voor een experiment waarbij op vijf van hun belangrijke ambassades managers uit het bedrijfsleven werden geplaatst. Zij zouden, zo dacht men, beter in staat zijn Nederlandse producten te verkopen dan traditionele diplomaten. Dit experiment, bekend als de “Vijf van Beyen”, was echter eenmalig, waarschijnlijk omdat het niet het gewenste resultaat of effect had. Managers missen de sensitiviteit die zo van belang is in de diplomatie van het interstatelijk verkeer. Aan de andere kant: diplomaten zijn geen kassiers.

Suriname benadrukt al vele jaren dat het accent van onze diplomatie op het economische moet liggen. Exportbevordering en Surinames commerciële aanwezigheid in de wereld zijn van groot belang. Om Surinaamse diplomaten vertrouwd te maken met deze vorm van diplomatie werden in Paramaribo meerdere keren diplomatenoverleggen georganiseerd, waaraan zowel functionarissen uit de binnen- als buitendienst moesten participeren. De lessen werden hoofdzakelijk verzorgd door deskundigen uit het bedrijfsleven. Verkooptechnieken werden geleerd, zelfs rekensommetjes moesten worden gemaakt. Enkele ambassadeurs kregen het gevoel dat zij werden omgeschoold tot salesman.

Economische diplomatie vereist teamwerk
Landen die serieus werk maken van economische diplomatie doen dat op basis van een officieel regeringsdocument, waarin duidelijk staat wat deze vorm van diplomatie inhoudt en welke instanties, instrumenten en menselijke en financiële middelen nodig zijn om succes te behalen. Een voorbeeld:

Na gedegen onderzoek van de Japanse markt besloot de Thaise regering om de export van kippenvlees naar Japan binnen tien jaar substantieel te verhogen. De ministeries van Handel, Veeteelt, Financiën, Buitenlandse Zaken en de private sector stelden een stappenplan en strategie op om dat doel te bereiken. De Thaise ambassadeur in Tokio had een instrumentele rol in de uitvoering van het plan. De ambassadeur en zijn diplomaten namen consequent deel aan beurzen in de pluimveesector en organiseerden reizen voor Japanse importeurs naar Bangkok ter kennismaking met de Thaise pluimveesector.
Deze gezamenlijke inspanning van de Thaise overheid en de private sector zorgde ervoor dat de Thaise export van kippenvlees naar Japan binnen korte tijd steeg van enkele miljoenen naar meer dan twee miljard Amerikaanse dollars.

Een soortgelijk strategisch stappenplan werd gevolgd door landen als Bangladesh (medicijnen, textiel, schoenen), Maleisië (palmolie), India, Singapore en Thailand (medische sector).
Concreet: economische diplomatie uitvoeren vereist teamwerk onder leiding van een ervaren ambassadeur ter plaatse. Economische diplomatie dwingt bovendien tot een verzoening tussen politiek en economie. Dat werd zichtbaar toen Bangladesh, zonder de One-China Policy op te geven, de Volksrepubliek China informeerde dat Taiwan een “business office” had geopend in hoofdstad Dhaka.

Suriname: diplomaten worden hier gezien als ambtenaren
Het basisidee bij carrière-diplomaten is dat zij professionals zijn die loyaal het buitenlandbeleid van welke regering dan ook uitvoeren. In Suriname is die denkwijze echter afwezig. De diplomaat wordt gezien als een politieke functionaris met een houdbaarheidsdatum van vijf, soms tien jaar - net zolang als zijn of haar partij in het machtscentrum zit. Dit is de belangrijkste reden waarom in Suriname in de afgelopen vijftig jaar geen professionele diplomatieke dienst is opgebouwd.

Daarnaast slagen politici wereldwijd er wonderbaarlijk goed in de werkelijkheid te vervangen door woorden. De fundamentele betekenis van woorden is dat zij verwijzen naar de werkelijkheid, maar politici slagen erin woorden los te koppelen van die werkelijkheid; woorden worden een vervanging in plaats van een beschrijving ervan. De Roemeense schrijver Sorin Alexandrescu noemt dit de “voltrekking van een sinistere mystificatie van het in woorden omzetten en vervolgens laten verdwijnen van de werkelijkheid”.

Als economische diplomatie een instrument had moeten zijn voor de ondersteuning van de ontwikkeling van Suriname, dan is de conclusie van politicoloog Jan Lachmising moeilijk te weerleggen: “De beleidsvoerders zijn er niet in geslaagd de buitenlandse politiek van Suriname om te zetten in een praktisch beleid ter ondersteuning van het streven naar economische zelfstandigheid.”

De economische diplomatie van Suriname heeft geen substantiële bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het land.

Rudie Alihusain