Seti SRnan Rondetafelgesprek: Dienstwapen en crisis

Seti SRnan, de progressieve denktank, hield onlangs een rondetafelgesprek met de psychiater Harry Nandoe over geweld in onze samenleving. Naar aanleiding hiervan wordt er binnen Seti SRnan gesproken over de beheersing van geweld. Het debat stuit op ethische en juridische vragen zoals: wanneer is geweld geoorloofd en in welke mate? Politieke vragen als: is staatsmonopolie op geweld nog haalbaar? Moeten de burgers zichzelf maar bewapenen als de Staat hen niet kan beschermen? Bestuurskundige vragen zoals: welke steun, begeleiding en training kunnen we geven zodat wapendragers niet ontsporen?

Crisisbeheersing
Het gesprek met de psychiater Harry Nandoe ging over wat er in crisissituaties gedaan kan worden om geweld te voorkomen. Dokter Nandoe is gespecialiseerd in het werken met gevangenen en de crisisdienst. Zijn speciale belangstelling gaat uit naar suïcidaal geweld. Wapendragers kunnen door stress in situaties komen tot gewelddadige acties. Financiële en relatieproblemen kunnen een rol spelen. Soms is er sprake van psychiatrische stoornissen. De gevallen van huiselijk geweld en zelfmoord met dienstwapens zijn alarmerend.

Dokter Nandoe is in Suriname geregistreerd als medisch specialist, maar niet werkzaam bij het Psychiatrisch Centrum Suriname. Hij wil zich vooral extramuraal inzetten. Er zijn met betrekking tot de begeleiding van gewapende machten oriënterende gesprekken gepland.

Harry Nandoe gaf als voorbeeld van preventie dat Engelse politie-agenten hun dienstwapen moeten inleveren voor ze naar huis gaan. Ze mogen hun wapen alleen in diensttijd bij zich hebben. Hij gaf toe dat een dergelijke maatregel moet passen in een samenleving. In Amerika waar een groot deel van de burgerij gewapend is zou zo’n maatregel een lachertje zijn. Feit is, dat de beschikbaarheid van wapens de kans op gebruik vergroot.

Geweldsspiraal
Iemand legde verband met de huidige sociale crisis. De financiële crisis gaat gepaard met een toename van incidenten van zelfmoord en geweld, werd gezegd. Iemand anders zei: “we moeten niet schrikken van de incidenten, we moeten beseffen: het geweld is structureel en georganiseerd en heeft een narcistische, zichzelf goedpratende ideologie. Er bestaan allerlei particuliere legertjes en gewapende veiligheidsdiensten die ingezet worden om skalians en goudconcessies te beschermen tegen andere bendes”.

Iedereen is het ermee eens dat Suriname in een geweldsspiraal zit. Wat moeten we doen om de geweldsspiraal te stoppen ? Het recept is makkelijk gezegd, maar moeilijk gedaan: rechtsstaat en democratie, staatsgeweld onder toezicht van de rechterlijke macht en democratische instituten. Het staatsmonopolie op geweld bestaat in Suriname niet meer. Met de coup van 1980 is daaraan een einde gekomen. Sedertdien bestaat er naast de staat een schaduwmacht die met ondergronds geweld opereert, buiten bereik van de verzwakte arm van Vrouwe Justitia, buiten het zicht van de politiek en de media. Het ondergrondse geweld is de krachtbron van de groeiende geweldsspiraal, wordt gezegd.

Rumi Knoppels visie
In een eerder rondetafelgesprek bracht Rumi Knoppel van Freedom Vibez een andere visie naar voren. Hij ziet het staatsmonopolie op geweld niet als de oplossing, maar juist als de kern van het probleem. De heersende politieke klasse gebruikt de staat om de burgerij structureel te onderdrukken en uit te buiten. Deze uitbuiting wordt beschouwd als rechtmatig omdat alles volgens afgesproken regels gedaan wordt. Als aan de juiste procedures is voldaan, dan is het goed. Kijk maar naar de amnestiewet en de terugroepwet. Hij is van mening dat burgers zichzelf moeten bewapenen om hun vrijheid en veiligheid te verdedigen. Hij ziet niet veel nut in straatacties. Hij roept op tot een andere vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid: we moeten weigeren de corrupte staat nog één cent belasting te betalen. Een belastingstaking.

Burgerlijke ongehoorzaamheid
Het is te verwachten dat uitingen van burgerlijke ongehoorzaamheid, protestacties, stakingen en betogingen zullen toenemen in de komende weken. In de maand oktober zal de crisis een nieuwe fase ingaan. Een vraag bij de discussie is: hoe zullen leger en politie zich opstellen?

Sommigen stellen voor leger en politie op te roepen tot solidariteit. Anderen zijn daar krachtig tegen. “Dit zou tegen ons gebruikt kunnen worden.” We moeten het gevaar dat uitgaat van de gewapende machten niet onderschatten, zegt een ander. Er is geen gevaarlijker fenomeen dan een groep gewapende mannen. Een belezen ouderling legt uit dat Hannah Arendt heeft gezegd: “Er bestaat een collectief bewustzijn, maar geen collectief geweten.” Hannah Arendt is een joodse filosofe, die het proces tegen de massamoordenaar Eichmann bijwoonde en ontdekte, dat Eichmann niet het monster was dat ze verwachtte, maar een ambtenaar die een beleid uitvoerde. “Hannah Arendt zegt: ’De ethische kwaliteit van een organisatie hangt af van de morele moed van individuele leden’.”

Geweten versus kuddegeest
Het is moeilijk voor een individueel lid om in te gaan tegen de kuddegeest van zijn groep. Het eigen geweten wordt makkelijk overstemd door groepsdruk en groepsdunk. Voor leden van een geüniformeerd korps is het extra moeilijk om de stem van het. eigen geweten te horen, laat staan te gehoorzamen. “Bevel is bevel” is een bekende verontschuldigingsformule bij misdaden gepleegd in dienst van de overheid.

Paramaribo, 3 september 2016
Wim Bakker
Voorzitter Seti SRnan