VES heeft gelijk: Hervorm de publieke sector

Ruim vijf jaar geleden, in januari 2011, publiceerde ik als toenmalig secretaris van ABOP Sympathisanten Nederland een ingezonden stuk
hervorming op de site van StarNieuws met de titel: Hervorming publieke sector belangrijk voor Suriname.

Als ik mijn eigen stuk van vijf jaar geleden herlees, sta ik er nog steeds achter. Sterker nog: ik heb de arrogantie om te denken dat als de Surinaamse regering toen de weg van hervormingen was ingeslagen, de pijnlijke weg naar het IMF nu vermeden had kunnen worden.

In mijn stuk van 2011 wees ik erop dat door de combinatie van een veel te grote overheidssector volgens alle internationale maatstaven en de loonsverhogingen voor vooral hogere ambtenaren door FISO, er een onbeheersbare situatie dreigde te ontstaan. Dat hebben we dan ook gezien bij het eerste beetje tegenwind, de daling van de internationale grondstoffenprijzen en dus veel lagere overheidsinkomsten.

Ik wees er in mijn stuk van 2011 – en ook in veel andere analyses – op dat deze situatie niet alleen aan coalitie of oppositie kan worden toegerekend. FISO is een langdurig project geweest dat begon tijdens de regering Wijdenbosch, voortgezet werd tijdens Venetiaan 2 en 3 en onder Bouterse 1 werd afgerond (tweede deel). Allerlei andere problemen van de Surinaamse overheid zoals inefficiëntie, verspilling, corruptie, patronage, “waterhoofd”-constructie, gebrek aan transparantie, onbeschaamde zelfverrijking bij staatsbedrijven en meer van dat soort problemen gaan nog veel verder terug, minstens naar de jaren vijftig van de vorige eeuw en misschien nog wel verder.

Het eeuwige kat-en-muis spel van coalitie en oppositie heeft daarom weinig zin. Beter zou men de handen ineen kunnen slaan om de problemen voortvarend aan te pakken. In die zin zou je de komst van het IMF naar Suriname ook kunnen zien als een kans, waarmee ik niet wil zeggen dat het programma van de Surinaamse regering en het IMF kritiekloos bejegend zou moeten worden.

VES-verklaring
In een verklaring die de VES (Vereniging van Economisten in Suriname) deze week uitgaf las ik onder meer het volgende:
“Een cruciale omissie in het Hervormings- en Stabilisatieplan van de regering is volgens de VES het vrijwel geheel ontbreken van een programma over de versterking en herstructurering van de publieke sector. De enige kostenverlagende elementen betreffen de vermindering op het gebruik van elektra, water en telefoon door de ambtenaren.

Wederom wordt het afstoten van de staatsbedrijven naar de particuliere sector vooruitgeschoven. Het probleem van het steeds verder uitdijende ambtenarenapparaat waar een buitenproportioneel deel van de overheidsuitgaven aan opgaat wordt volgens de VES systematisch vermeden.
De kosten van het apparaat, die door de belastingbetaler moet worden opgebracht, wordt in plaats van verlaagd steeds verder verhoogd. Alleen al de lonen en salarissen zullen in 2018 maar liefst 48% hoger liggen dan 2015.

VES is van mening dat dit onderdeel simultaan met de productieontwikkeling moet worden aangepakt aangezien de overheid is geworden tot ‘employer of first ressort’, terwijl de private sector geen arbeiders kunnen vinden voor de agrarische veldproductie. De VES is van mening dat wij nu met een sociaal verantwoord plan moeten starten ter transformatie van het overheidsapparaat, als aanvulling op het productieprogramma.”

Mijns inziens terechte woorden van VES en ik hoop dat hieraan voldoende aandacht zal worden besteed. Mijn eigen gedachten in 2011 toen ik mijn ingezonden stuk schreef over hervorming van de publieke sector in Suriname, gingen uit naar een programma waarbij ambtenaren overgeplaatst worden naar de private sector. Een aanpak van communicerende vaten dus (afslanken overheid > vergroten private sector) waardoor er per saldo geen werkgelegenheid verloren hoeft te gaan. Ook zou je kunnen denken aan het treffen van regelingen met ambtenaren die enkele jaren voor hun pensioen zitten. Langs deze weg zijn de reorganisatiekosten eenmalig en zullen de overheidslasten vervolgens dalen.

Het lijkt mij verstandiger dit nu te doen, nu het geld van het IMF en de Islamic Development Bank binnenkomen en niet over een paar jaar, wanneer de schulden afbetaald moeten worden en het geleende geld op is!

De huidige plannen van het IMF en de regering kenmerken zich door het verhogen van veel lasten tegelijk als gevolg van het afschaffen van subsidies. Denk aan verhoging stroom- en water rekeningen, invoeren wegenbelasting, etc. Dit is in combinatie met hoge inflatie en koersschommelingen slecht voor de koopkracht van de burgers. Daartegenover zou je kunnen stellen dat als de overheid afgeslankt wordt, de lasten voor de burgers ook minder verhoogd hoeven te worden en er dus meer ruimte ontstaat voor koopkrachtverbetering.

Bij de huidige plannen zet men zwaar in op het versterken van de positie van exporterende bedrijven in Suriname. Nu zal dit voor multinationals zoals de dit jaar startende Surgold/Newmont Merian Goudmijn geen probleem zijn (mits de goudprijs omhoog blijft bewegen) maar voor de gemiddelde Surinaamse ondernemer is exporteren niet zo gemakkelijk, rekening houdende met internationale kwaliteitsstandaarden, marketing, logistiek, etc.

Het verhogen van de exportcapaciteit van Surinaamse bedrijven is een lange weg die zeker wel opgegaan moet worden, maar voorlopig is de binnenlandse economie nog van groot belang voor de meeste Surinaamse ondernemers. Die binnenlandse economie zal volgens mij geschaad worden bij teveel lastenverzwaringen in één keer.

Uit dit doolhof zullen de Surinaamse regering, coalitie en oppositie, het IMF en de Surinaamse werkgevers- en werknemersverenigingen samen een uitweg moeten vinden. Ik wens hen oprecht veel succes!


Jan Gajentaan