Het Gaamanschap der Saramaccaners

Tot op heden kan de stam der Saramaccaners geen keuze maken of bepalen wie de nieuwe Gaaman wordt van de stam. Er worden naar mijn mening onjuiste handelingen gepleegd door diverse groepen, binnen en buiten de stam, om gedaan te krijgen dat hun kandidaten naar voren worden geschoven. Dit alles geheel tegen de traditie in. Uitspraken worden gedaan, die de noodzakelijke eenheid op ergerlijke wijze verstoren. Het is ook vreemd dat groepen de gemeenschap voorzien van onjuiste informatie met betrekking tot de opvolging van de overleden Gaaman.

Laat mij stellen, dat de stam der Saramaccaners exact weet hoe de opvolging, conform de gewoonte dient te geschieden. In de eerste plaats wordt vanuit het matrilineaire principe de opvolging geregeld. Als men zich houdt aan het gewoonterecht voor wat de opvolging betreft, dan moet de Gaaman uit de Matjau Lo voortkomen. Deze ongeschreven regel zegt verder dat een zusterskind/nichtskind van de overleden Gaaman moet worden aangewezen als de nieuwe Gaaman. Er is in de afgelopen eeuwen in enkele gevallen met redenen omkleed, afgeweken van dit opvolgingsprincipe.

Het kan zijn dat de persoon (een neef) die aanspraak maakt op het Gaamanschap op het moment van de opvolging, te jong is. In dat geval wordt binnen de familie/Lo/Bere beslist om een ander familielid als opvolger aan te wijzen. Uiteraard gaat dit alles gepaard met het raadplegen van oude wijze mannen en de diverse orakels (obia). In de meeste gevallen bereikt de familie eerst consensus voordat dit (afwijking van de regel) aan de overige stamleden/Lo's wordt geopenbaard. Gelijktijdig maar ook daarna worden nadere rituelen gepleegd. Na afronding van de rituele fase, wordt de Gaaman op een historisch bepaalde plaats, volgens de traditie tot Gaaman ingewijd. Bij de Saramaccaners gebeurt dat - zoals ik begrepen heb - op Dangogo. Om cultuur-historische redenen moet ook de een of andere culturele handeling gepleegd worden te Pada-Lafantie. Bij de Aucaners weet ik zeker dat de inwijdingsplechtigheid van de nieuwe Gaaman plaatsvindt te Poeketie. Pas na de plechtige inwijding van de Gaaman door de stam zelf, wordt de Gaaman erkend door de overheid conform de afspraken, die bij de respectievelijke vrede van 1760, 1762 en 1764 zijn gemaakt. Deze erkenning van de Gaaman van de diverse in het binnenland gevormde stammen, vindt op een plechtige manier in Paramaribo plaats.

Beïnvloeding vanuit Paramaribo
In de loop der eeuwen heeft het koloniale bestuur getracht het benoemingsproces van de Gaaman mede richting te geven of beter gezegd te beïnvloeden. Deze bemoeienis van het koloniale bestuur, maakte absoluut deel uit van de voor mij verfoeilijke verdeel- en heerspolitiek/strategie. Immers als de stamleiders geneutraliseerd waren, kon het koloniale bestuur verzekerd zijn van rust in de kolonie. Hoewel ik deze bemoeienis sterk afkeur, kan ik de noodzakelijkheid hiervan vanuit de 'vieze' bril van de koloniale uitbuiters en onderdrukkers bekeken, best wel begrijpen.

Waarvoor ik geen enkele waardering heb of zal hebben, is het feit dat Surinaamse regeringsleiders/kabinetten na de Staatsregeling (1949)en het Statuut (1954), het bemoeienisbeleid van het koloniale bestuur als hierboven aangehaald, hebben gecontinueerd om nagenoeg dezelfde reden. Ik moet evenwel benadrukken dat het vooral vanaf 1963 voornamelijk gaat om politieke redenen. De partij/de regering die greep heeft op de Gaaman en de kapiteins, kan verzekerd zijn van stembusoverwinning in het binnenland. Gelukkig is dit laatste aan het afnemen. In elk geval is het een feit dat politiek Paramaribo steeds heeft geprobeerd om haar moverende redenen, in het benoemingsproces van een Gaaman te infiltreren. Dat jonge geschoolde personen uit die gemeenschappen zich hebben geleend (en nog steeds lenen) voor hand en spandiensten aan politiek Paramaribo, is haast onbegrijpelijk.

Status Gaaman
Ik zie het traditionele gezag als cultuurdrager, waarvan de Gaaman de hoogste in verticale structuur is. Dit gezag is absoluut geen ontwikkelingsdrager. Het traditionele gezag is niet belast met de ontwikkeling van het land of de gebieden waar de stammen traditioneel gevestigd zijn. Suriname wordt geregeerd door een regering, die geleid wordt door een regeringsleider, welke tevens Staatshoofd is. Er zijn een wetgevende en rechterlijke macht, die elk conform de grondwettelijke taakafbakening zorg moeten dragen voor de ontwikkeling van het land Suriname. De Gaaman of het gehele traditionele gezag, heeft geen enkele grondwettelijke bevoegdheid. Zeker niet m.b.t. de ontwikkeling van de gebieden in sociaaleconomisch en educatief opzicht. Ik begrijp derhalve niet waarom jonge geschoolde bosnegers meewerken om het Gaamanschap in een pure machtssfeer te trekken of te plaatsen.

Ik dacht juist dat men een positieve bijdrage zou leveren om de status van het traditionele gezag, in casu, de Gaaman in ere te herstellen. Het liefst zonder directe bemoeienis/inmenging van politiek Paramaribo. Men, de jonge geschoolden uit die gebieden, werken juist verdeeldheid onder hun eigen mensen in de hand. Dit alles veroorzaakt zwakte, instabiliteit en on-solidariteit in het stamgebied, in deze het Saramaccaanse gebied.

Ik roep tot slot op tot nuchterheid en eensgezindheid van alle Saramaccaners in de onderhavige gelegenheid en vraag aan de overige stammen zich solidair te verklaren met de Saramaccaners in het proces om te geraken tot een vredige aanwijzing van de nieuwe Gaaman. Uiteraard zijn alle Surinamers ook verplicht dit vraagstuk vredig te laten aflopen. Wijsheid en progressiviteit moet bij deze een leidende rol vervullen.

Bert Eersteling