Het relaas van Mijnals nader bekeken

Laat mij allereerst stellen het jammer te vinden, dat ik niet in de gelegenheid was de volledige persconferentie van Chas Mijnals te volgen. Ik kon slechts de laatste 5 minuten van de vragenronde beluisteren. Op diverse media heb ik mogen luisteren naar delen van zijn inleiding. De rest van de informatie haal ik uit de verslagen van de schrijvende pers. Ik heb ontdekt dat de pers keuzen gemaakt heeft, welk deel van het verhaal van Chas Mijnals zij belangrijk vinden om te publiceren. Ik heb een verzameling gemaakt van de punten waarop de pers het accent gelegd heeft.

In de eerste plaats wilt Mijnals - wat hij noemt de onwaarheden die door Bouterse in het interview met Dew Baboeram verteld heeft - tegenspreken of ontkrachten. Tweedens is het accent gelegd in de berichtgeving van de diverse media op de claim van Chas Mijnals, initiatiefnemer te zijn geweest van de coup van 1980. Althans, hij heeft de coup bedacht en niet Bouterse. In de derde plaats is het accent door de diverse media gelegd op de ontkenning dat Nederland via Hans Valk enige betrokkenheid heeft gehad bij de coup van 1980. Ten vierde is het accent door de media gelegd op de ontkenning van Mijnals dat er in 1980 sprake was van een linkse coup onder zijn leiding. Als laatste opvallende vermelding, is toch wel de suggestieve opmerking van Mijnals dat de opdracht tot de liquidatie van 15 personen op 8 december of door Bhagwandas of door Horb zou zijn gegeven. Ik zal om de actualiteit van deze persconferentie aan te houden summier en wel uitgaande van de vijf onderdelen waarop door de media het accent gelegd hebben een analytisch-synthetische benadering hierop los te laten.

De coupplannen van Chas Mijnals
Laat mij voorop stellen dat ik toen als lid van RVP (Revolutionaire Volkspartij) en met mij vele duizenden Surinamers eerder gehoord hadden, dat er diverse coupplannen waren. De heer Rambocus had een coupplan, Chas Mijnals had een ander coupplan en dat het derde coupplan onder leiding van Desi Bouterse de coup is geworden van de twee coupplannen. Chas Mijnals draagt absoluut ook van deze opvatting kennis, die met name breed werd besproken in de linkse hoek van politiek Suriname.

Het moet evenwel nader onderzocht worden waarom er een coupsituatie is ontstaan en hoe het komt dat de bedenkers van de coups, Rambocus en Mijnals, overgeslagen werden bij geslaagde revolte op 25 februari 1980. In elk geval kan reeds, zij het hypothetisch er van worden uitgegaan, dat derden een actieve rol hierin hebben vervuld. Ik ga hierbij van uit dat Nederland belang bij had om te voorkomen dat een coup onder leiding van de links georiënteerde Chas Mijnals succesvol zou worden uitgevoerd. Nederland kon ook hebben getaxeerd dat een coup onder leiding van Rambocus simpel kon worden getrokken in de etnische sfeer. Want op weg naar de onafhankelijkheid, was de etnische polarisatie tussen Hindostanen en Creolen nimmer zo groot geweest. Ik kan ook met autoriteit gelijk eraan toevoegen, dat Rambocus geen politieke ondersteuning zou vinden bij de VHP onder leiding van de geweldloze aanhanger en fanatieke democraat Jagernath Lachmon. Die zou absoluut de optie om aan de macht te komen categorisch afwijzen.

Behalve Nederland zou de Verenigde Staten van Amerika, dat in zijn geopolitieke strategie het gehele westelijke halfrond zag/ziet als zijn achtertuin, nimmer toelaten dat een linkse coup kans van slagen kreeg. Vooral in die periode niet. Het is bekend dat in die periode de VS juist bezig was, de rechtse militaire dictatuur die het zelf had gestimuleerd en bekostigd als instrument tegen het socialisme/communisme in Zuid- en midden Amerika, te democratiseren. De koude oorlog was in die periode aan de gang. Het is derhalve erg naïef van Chas Mijnals om in zijn analyse of verhaal totaal de inlichtingendiensten van Nederland als die van de VS buiten beschouwing te laten. In een jonge Republiek, in casu Suriname, kon alleen al vanwege de koude oorlogse situatie allerlei pogingen ondernomen worden om de ontwikkelingsrichting links te stuwen. Die mogelijkheid was in die periode prominent aanwezig, omdat er goed georganiseerde links georiënteerde partijen in Suriname waren met een evidente politieke ideologie (Volkspartii, Democratisch Volksfront, PALU en later de Communistische Partij). Ik weet zeker dat de inlichtingendiensten goed op de hoogte waren van de diverse coupplannen.

Dat Elstak de opmerking zou hebben gemaakt richting Mijnals en groep dat het landsbestuur kan of moest worden overgenomen, omdat Arron hem kleineerde of niet serieus nam, moest een lichtje doen branden bij Mijnals. In plaats daarvan, dacht hij jammer genoeg, dat hij ook in Elstak een medestander te hebben gevonden, al zou hij geen gebruik maken van zijn actieve diensten. Dit schrijf ik toe aan jeugdige naïveteit of het minder bekend zijn met de werking van inlichtingendiensten.

Mijnals gaat mijns inziens de fout in door hard te stellen, dat Nederland onder leiding van Hans Valk geen enkele betrokkenheid had in de wat geworden is Bouterse coup. Uit diverse literatuur, analyses, verklaringen etc, in de loop der jaren, blijkt telkens dat Nederland wel degelijk via Valk een bijdrage geleverd heeft aan het wippen van de nationalisten onder leiding van Henck Arron met hun self reliance ontwikkelingspolicy. Mijnals zegt zelf dat hij niet betrokken werd bij de coup van Bouterse. Deze werd later aan hem medegedeeld. Dit geeft des te meer aan dat hij geen weet kan hebben wie assistentie verleend heeft tot het doen slagen van de coup onder leiding van Bouterse. Als Nederland niet achter de coup stond, had het land zeker ingegrepen of de regering-Arron zou ik kennis gesteld zijn.

De vraag die gesteld kan worden in dit kader is, waarom heeft Nederland getracht heeft Hans Valk uit beeld te halen. Velen zijn vergeten dat Hans Valk als vermiste werd aangemerkt. Men zou zijn wagen langs een snelweg leeg hebben aangetroffen en van hem zou elk spoor ontbroken zijn. Ik heb hem toen ook voor dood verklaard, totdat ik hem levend op de televisie zag. Dat de archieven van de periode 1978-1992 geheim blijven voor de komende 60 jaar, geeft veel stof tot nadenken. Het valt ook op dat Mijnals na 1975 het plan had de macht in Suriname over te nemen. Toen kwam in Nederland centrum rechts CDA en VVD aan het roer. Als oppositionele partijen in Nederland, waren zij geen voorstanders van de onafhankelijkheid van Suriname per ultimo 25 november 1975. Een ander opvallend gebeuren is dat Nederland in 1980 demonstratief op het Onafhankelijksplein een cheque van NF 500 miljoen ter beschikking stelde van de regering. Waarom? Terwijl Suriname heel moeizaam kon komen aan de overeengekomen verdrags- en pariteitsmiddelen bij de onafhankelijkheid. Bij de CONS-vergaderingen, ging het zeer stroef om de gelden los te krijgen. De Nederlandse commissieleden stelden heel moeilijke voorwaarden om de ontwikkelinngsgelden los te krijgen.

De vermeende linkse coup van Mijnals
Chas Mijnals noemt dat een bedenksel/verzinsel van Bouterse om hem uit te schakelen. Dat er ideologische verschillen bestaan tussen Mijnals en Bouterse is niet onbekend. Ik heb dat onder ander vastgesteld toen, ik dacht 3 jaar revolte herdacht zou worden in de kazerne. Mijnals refereerde onder ander aan de afspraak dat er niet te snel zou worden overgegaan tot houden van verkiezingen. Hij zei gewaarschuwd te hebben tegen Chin-A-Sen die de aankondiging op het plein pleegde in 1980. Mijnals vond dat Chin-A-Sen de revolte, hij sprak over revolutie, in grote problemen had gebracht. Bouterse antwoordde in zijn speech dat hij niet hier was om die evaluatie te plegen.
Overigens was de hele top van RVP opgesloten, waarvan op Ernie Brunings na, allen nog in leven zijn. Ik dacht dat Mijnals ook zou ingaan op de non-violance coup van de vijfentwintig februari beweging. Helaas, heb ik daarvan geen mededeling gehoord of gelezen in de pers.

Vragen en conclusies
Wat wil Chas Mijnals bereiken met zijn persconferentie?
Gaat het enkel om de naar zijn mening leugens die voorkomen in het interview als bedoeld?
Welke zekerheid heeft Mijnals dat Nederland via Valk geen enkele bemoeienis heeft gehad met de coup van Bouterse?
Waarom gelooft hij dat alleen de bijdrage van Nederland in de Binnenlandse Oorlog, de enige relevantie is voor het vrijgeven van de Nederlandse archief over die periode?
Waarom vermoedt Mijnals dat de overleden Roy Horb of Armand Bhagwandas de opdracht zouden hebben gegeven tot liquideren van de 15 mannen?
Geeft hij daardoor niet aan dat de bevelhebber toen zwak was en gefaald heeft zaken in goede banen te leiden?

Ik vind dat Mijnals een verwarrende en niet correlerend verhaal heeft neergezet.
Ik vind ook dat door zijn ontkennende en haast verdedigend klinkende relaas naar de kolonisator Nederland toe voor diens destabiliserende rol in Suriname, hij bewust dan wel onbewust de zijde kiest van de kolonisator. Dit is jammer.
Mijnals is niet voldoende erin geslaagd op overtuigende wijze de door hem geconstateerde onwaarheden te weerleggen.

Bert Eersteling