Srefidensi: De politiek van natievorming

In elke samenleving is de verdeling van geld en goederen een wezenlijk aspect van de zorg voor het voortbestaan. Dat is waar de samenleving zichzelf waarmaakt of waar zij uit elkaar valt. Succes en falen van de samenleving worden hier bepaald. Het politieke is de strijd over de verdeling van levenskansen en de beheersing van conflicten. Het politieke heeft twee onlosmakelijke zijden: strijd om de macht en regeren.

Als de macht veroverd is, moeten de regeerders overschakelen van confrontatie naar samenwerking. Conflicten moeten zo veel mogelijk worden ingetoomd. Men streeft naar consensus. Structuren zoals Tripartiet Overleg en public-private partnerships zijn de instrumenten van de consensus-politiek.

De geschiedenis leert dat de belangen van de heersende groepen de begrenzing vormen van elke politieke consensus. Stapje voor stapje, van regering op regering, van generatie op generatie, wordt in het politieke huis de ene na de andere deur en het ene na het andere raam dichtgetimmerd of vergrendeld. De gevestigde belangen worden beveiligd en er is bijna geen doorkomen meer mogelijk voor andere belangen. De ‘windows of opportunity’ worden steeds kleiner voor de niet-gevestigde belangen. Op gegeven moment wordt er een kritiek punt bereikt, waarbij duidelijk wordt dat de heersende consensus te weinig concreets oplevert voor grote groepen in de samenleving. Dan wordt het tijd voor het breken met de heersende orde en het construeren van een nieuwe ethico-politieke horizon, een nieuwe consensus.

Politieke obstipatie
In Suriname zijn we op een punt waar het duidelijk is dat de huidige politieke orde niet in staat is te zorgen voor een rechtvaardige samenleving. Ons politiek-bestuurlijk systeem zit muurvast. Het systeem levert geen prestaties, er worden geen oplossingen gebracht voor nationale problemen. Ons land lijdt aan politieke obstipatie, er wordt niets geproduceerd, alleen maar wind, hot air. Zeventig procent van het volk leeft onder de armoedegrens. Er is een ‘marginale massa’ van honderdduizenden mensen zonder betaald werk of vast inkomen.
Kongsi’s van kapitalisten en politici verduisteren de opbrengsten van onze goedkope arbeid en onze natuurlijke hulpbronnen. Zij beheersen alle politieke partijen. Geen enkele partij of regeercombinatie is in staat hun macht te breken. De enige way out is de vorming van een progressieve coalitie voor een nieuwe politiek.

Vrijheid en gelijkheid in onze tijd
De intellectuelen, leiders van groepen en organisaties, wetenschappers, kunstenaars, mediawerkers en managers van Suriname hebben hier een historische rol te vervullen. Zij zijn echter verstrooid als los zand in alle lagen van de samenleving en alle sectoren van de maatschappij. Ze concentreren zich op de microkosmos van hun eigen organisatie. Ze zijn niet klassenbewust, anders gezegd, ze zijn zich niet bewust van de bijzondere taak die zij als managersklasse in de samenleving zouden kunnen vervullen, namelijk het construeren van een nieuw ethisch en esthetisch firmament van beginselen waarop een vernieuwende samenleving zich zou kunnen oriënteren. Ze zouden de ziel kunnen zijn van een nieuwe progressieve mensvriendelijke politieke beweging.

Tweeledige strijd
Voor herstel en bloei van onze samenleving moet er een tweeledige strijd gevoerd worden: ten eerste, een populistische strijd om de macht tegen de kongsi’s en, ten tweede, een ideologische strijd om verbetering van de politiek zelf, anders gezegd, strijd voor de constructie van een nieuwe consensus over vrijheid en gelijkheid. De verdoezelende werking van de huidige consensus moet aan de kaak worden gesteld door radicale democratie. De cultuur van de radicale democratie is niet het behouden van de consensus, maar het steeds uitdagen van de consensus.

Natievorming is niet alleen een politieke, maar ook een pedagogische uitdaging. Natievorming opereert in de spanningsvelden tussen conflict en samenwerking, tussen paternalisme en democratie, tussen populisme en beleid. Mensen moeten worden opgevoed en de creativiteit van het individu moet worden vrijgemaakt De natie moet worden bestendigd en creatieve destructie moet worden benut.
De strijd voor vrijheid en gelijkheid begint bij het trekken van een scherpe scheidslijn in de samenleving tussen enerzijds de kongsi’s en anderzijds alle groepen die te lijden hebben onder de heersende toestand. Dat is een bonte verzameling van mensen met uiteenlopende verlangens, die één ding met elkaar gemeen hebben: hun wensen komen nooit aan bod in de huidige politieke constellatie.

Herdenking 40 jaar Srefidensi
Dat zijn enkele gedachten die worden uitgewerkt in het boek Srefidensi, de politiek van natievorming. In dit boek wordt een nieuw model van de integratie van etnische groepen gepresenteerd. Integratie is een conflictueus proces waarin groepen met elkaar leren samenleven via assimilatie en accommodatie. Van belang is een overkoepelend firmament van gedeelde waarden. Gedeelde waarden worden geleerd door gezamenlijke politieke acties. Joint actions zijn de bron van collectief bewustzijn.
Enkele vragen die in het boek aan de orde komen zijn:
• Is de democratische rechtsstaat nog valide als ethico-politieke horizon van onze samenleving?
• Wat is nationaal bewustzijn? Wat is klassenbewustzijn?
• Wat is de rol van etnische politieke partijen bij de integratie?

In verband met 40 jaar Srefidensi heb ik de eer het boek te mogen presenteren in het IGSR gebouw op woensdag 18 november 2015.

Wim Bakker