Sandew Hira geeft inzicht in traumatische ervaringen

Sandew Hira heeft enkele opmerkelijke zaken uit het onderzoek dat hij instelt naar diverse mensenrechtenschendingen belicht op een persconferentie vandaag. Na mededelingen over de voorbereidingen van de getuigenis van president Desi Bouterse eind november op Brokobaka, ging hij in op verschillende gesprekken die hij heeft gevoerd met mensen die hun traumatische ervaringen met hem gedeeld hebben.

"In Zuid-Afrika hebben ze mij verteld dat zwijgen betekent dat slachtoffers en nabestaanden tweemaal leed lijden. De eerste keer lijden ze door geweld. De tweede keer door de ontkenning van de pijn. Je praat er niet over, maar dat betekent niet dat het verdwenen is. Integendeel. Het zwijgen verhindert dat je de pijn kan verwerken. Daarom zeggen de Zuid-Afrikanen dat de slachtoffers en nabestaanden tweemaal lijden.
Sommige nabestaanden van de slachtoffers van de Binnenlandse Oorlog wilden in eerste instantie niet met me praten. Ze wilden doorgaan met hun leven. Achteraf blijkt dat het om een leven gaat dat bezwaard is met een verleden waar ze maar niet mee kunnen leven," stelt Hira.

"Neem het geval van Hendrie Tjokrodirjo, een militair die op 25-jarige leeftijd gevangen genomen werd door het Jungle Commando en gebracht werd naar het dorp Botopasi. Iemand vroeg wat er met hem moest gebeuren. Ronnie Brunswijk zou hebben gezegd: “Kot’ en pis’ pisi leki sowtoe meti dan seni en gi Bouterse.” Dat zou gebeurd zijn in het bijzijn van dorpelingen die het schouwspel zouden hebben gade geslagen. Het in stukjes gekapte lijk werd vervolgens in een boot gezet en de rivier opgeduwd. Het werd ontdekt door mensen van een ander dorp, die het lijk bedekten met pina bladeren. Toen iemand van het Nationaal Leger het lijk ging bergen in een bodybag, was het al verregaand verrot en aangevreten door beesten.

Een broer van Hendrie Tjokrodirjo, Lagimin, ging naar het mortuarium om het lijk te identificeren. Er waren meerdere body bags van lijken van militairen, maar niemand kon hem de juiste aanwijzen en dus moest hij stuk voor stuk de body bags openen. De zak waarin het lijk van zijn broer had moeten zijn, bestond uit botten en verrot vlees. Hij herkende zijn broer aan de hand van de onderbroek dat bij het lijk was. Een stuk van Hendrie’s voet was nog heel en Lagimin probeerde de voet te vergelijken met de zijne.
U kunt zich voorstellen wat voor een schok door Lagimin ging.

De ouders van Hendrie weigerden te geloven dat het hun zoon was. Ze wilden in eerste instantie het lijk niet accepteren om te begraven. Ze verweten niet alleen Brunswijk voor de barbaarse moord op hun zoon, maar ook het Nationaal Leger die hun kind niet heeft weten te beschermen.
Lagimin vertelt mij dat hij 25 jaar lang niet wilde praten over deze zaak. Als iemand erover begon, dan schakelde hij over naar een ander onderwerp en wilde het liefst zwijgen. Ik vertelde hem over het rouwproces van mijn ouders bij de moord op mijn broer en hoe moeilijk het is om een onnatuurlijke dood van je kind te accepteren. Maar zwijgen heeft ook een prijs. Zijn moeder kreeg hartklachten en is er uiteindelijk aan overleden. Hijzelf was verantwoordelijk voor de begrafenis. Niemand anders mocht het lijk zien. Maar ook zijn leven is gekenmerkt door ziekte en depressie.
En ze hebben te maken met financiële problemen zoals een grafsteen die maar niet gerealiseerd kan worden.

De les van het geval van Hendrie Tjokrodirjo is dat zwijgen het leed niet verzacht, maar verergert," concludeert Hira. Hij roept op om naast de getuigenis van Bouterse ook anderen een getuigenis te laten afleggen over hun betrokkenheid bij processen van geweld. Dit heeft ertoe geleid dat allerlei mensen zich aanmelden om geïnterviewd te worden. Gehoopt wordt de families van alle processen van geweld bij elkaar te brengen om deze episode in de geschiedenis van Suriname "op een humane en oprechte manier te kunnen verwerken en een plek kunnen geven in ons collectief bewustzijn".

U kunt de tekst van de persconferentie hier downloaden.

Persconferentie_17_oktober_2015.pdf