Bergraaf: Integrale diabeteszorg succes One Stop Shop

Als huisarts Liesbeth Bergraaf wordt gevraagd welke diabetespatiënt haar het meest is bijgebleven, hoeft ze niet lang na te denken. De man die in het ziekenhuis lag met een wond aan zijn voet, die maar niet wilde helen. ‘Hij kwam voor wondbehandeling bij ons terecht.’ ‘Ons’, dat is de One Stop Shop in het Academisch Ziekenhuis, een polikliniek voor diabetespatiënten waar Liesbeth Bergraaf mede de scepter zwaait.

Bij de One Stop Shop werd al snel geconstateerd: hiervoor hoeft de man niet in het ziekenhuis te liggen. En een duur bed in te nemen. Wondbehandeling bij diabetici kan heel goed poliklinisch. Mits de wond liefdevol en vakkundig wordt behandeld en mits de patiënt zelf actief betrokken wordt bij de behandeling. Opdat hij begrijpt wat hij of zij moet doen, en opdat hij of zij snapt wat er op het spel staat. En zich gedisciplineerd aan de voorschriften houdt.

Nu was de discipline bij deze patiënt een probleem: hij rookte (ook ín het ziekenhuis), hij liet eten van buiten naar zijn ziekenhuisbed brengen, te veel en te vet. En dat bewijst hoe ontzettend belangrijk nog een andere factor is, vult huisarts Lucien Kloof die met Bergraaf werkt aan: de omgeving. ‘We hebben hem uitgelegd dat hij in het ergste geval zijn voeten of onderbenen kwijt zou kunnen raken als hij zo zou doorgaan. Zijn vrouw hebben we uitgelegd: geef hem geen vet en zoet eten, geef hem geen sigaretten, ook niet als hij erom vraagt. Je moet niet bang voor hem zijn. Als je hem echt wilt helpen, moet je streng zijn.’
Anderhalf jaar later is de man één grote wandelende reclame voor de aanpak van de One Stop Shop. De wond is geheeld, hij let op zijn dieet, hij is gestopt met roken, zijn vrouw houdt hem bij de les en hij heeft al een jaar geen grote problemen meer gehad.

Integrale zorg
Het is die integrale aanpak - tijdige screening van de risicopatiënten, intensieve educatie van de patiënt, het actief betrekken van diens omgeving, adequate poliklinische zorg in samenwerking met alle zorgverleners en hameren op discipline, discipline, discipline - die de One Stop Shop succesvol maken. In de tweeënhalf jaar dat het concept inmiddels bestaat - met een vestiging in AZP en een vestiging in Nickerie - zijn 2800 mensen gescreend. ‘We zien een duidelijk dalende trend in wat je de ‘slechte groep’ kunt noemen’, zegt Bergraaf - dat zijn de patiënten met ernstige complicaties.

Er staat uitbreiding voor de deur. Het concept wordt uitgewaaierd over Paramaribo. Begin 2016 start daarom een opleiding voor 32 wondverzorgers, die na succesvol afronden van de opleiding van een werkplek zijn gegarandeerd. Dezer dagen gaat de werving van start. Medisch pedicures en verpleegkundigen kunnen zich aanmelden. Er zijn naast wondverzorgers ook wondassistenten nodig, daarvoor is een MULO-diploma nodig. Maar het belangrijkst, zegt huisarts Kloof, is ‘gevoel hebben voor chronische zorg’. Geduld dus, empathie, heel precies en nauwkeurig kunnen werken. ‘Ze gaan werken met hele tere patiënten die heel vaak terugkeren. Het is langdurige zorg, vooruitgang gaat heel langzaam.’

Diabetes is een groot probleem in Suriname. Op een bevolking van nog geen half miljoen inwoners telt het land 70 duizend mensen die lijden aan type II diabetes. Extreem veel, in vergelijking met andere landen. De boosdoeners zijn levensstijl - overgewicht is een risicofactor - en genetische aanleg - zo lopen bijvoorbeeld Aziaten een verhoogd risico. In Nickerie lijdt liefst 18 procent van de bevolking aan de aandoening.

Te weinig beweging
‘We zien het toenemen’, zegt Bergraaf, ‘omdat mensen te weinig bewegen. Ze lopen niet meer naar de buurvrouw om iets te vragen. Ze whatsappen.’
Verwaarlozing van de ziekte kan ernstige gevolgen hebben. Door te hoge glucosewaarden gaan de kleine bloedvaatjes stuk. Het gevoel verdwijnt uit de voeten, waardoor kleine wondjes onopgemerkt blijven. Kleine wondjes worden grote wonden, die in een diabetesvoet zeer moeilijk genezen. En ongeneeslijke wonden kunnen eindigen in amputatie en invaliditeit.

Langdurige ziekenhuisopnamen, waar nog vaak voor gekozen wordt, zijn onnodig, zeggen Bergraaf en Kloof. ‘Bij de One Stop Shop kunnen we mensen vroegtijdig screenen, want het meest valt te winnen in de preventie, in het stadium waarin patiënten nog geen voetwonden hebben. Daarnaast onderwijzen we de patiënt.’ Dat onderwijzen wordt heel serieus genomen: patiënten volgen een cursus van twaalf sessies, waarin ze alles leren over het belang van gezond eten en bewegen en over het gevaar van hoge glucosewaarden. Na afloop volgt een examen. Omdat de directe omgeving net zo belangrijk is, moet elke patiënt iemand uit zijn naaste omgeving meenemen.

De nieuw te werven wondverzorgers wacht een langdurig verband met hun patiënten. Dat dit heel plezierig kan zijn, bewijst de eerder genoemde patiënt van Liesbeth Bergraaf: ‘Elke keer als hij langskomt voor controle, zingt hij liedjes voor de zusters.’