Caram verwacht opleving economie na neerwaartse periode

De Surinaamse economie is in een periode van transitie naar een hoger productieniveau door de uitvoering van enkele relatief grootschalige projecten. "Ik zal de stelling verdedigen dat gedurende de komende periode van ruim twee jaar de neerwaartse risico’s zullen domineren. Daarna zullen deze risico’s in kracht inboeten. De vooruitzichten zullen dan bemoedigender worden. Voorwaarden voor het welslagen van de transitie zijn dat de private en publieke sectoren een wijs beleid voeren. Zij moeten doelgerichte inspanningen leveren ter bereiking van macro-economische stabiliteit en duurzame groei.

Dit zei bijzonder hoogleraar Hakrinbank Leerstoel Geld-, Krediet- en Bankwezen Institute for Graduate Studies and Research, voor de Lions Club Paramaribo Central woensdag tijdens een lezing. Hij gaf zijn visie naar aanleiding van het door het Internationale Monetair Fonds gepubliceerde 2014 Article IV Consultation-Staff Report. Caram merkte op dat een groep de nadruk legt op de positieve ontwikkelingen terwijl anderen de risico's benadrukken. Hij neemt als wetenschapper en ex-centrale bankier een tussenpositie in.

"Laat ik bij voorbaat opmerken dat mijn eigen opvattingen over de feitelijke economische ontwikkelingen op hoofdlijnen in overeenstemming zijn met de filosofie die ten grondslag ligt aan het IMF rapport. Ook ik constateer dat wij worden geconfronteerd met de gevolgen van forse dalingen van de prijzen op de grondstoffenmarkten, die de algemene bedrijvigheid onder druk zetten. Het marktsentiment is sterk verslechterd na het uitbreken van de mondiale financiële crisis in 2008 en de daarop gevolgde conjuncturele malaise", stelt Caram. Dit heeft ernstige gevolgen ook voor de Suralco/Alcoa.

Compensatie
De situatie bij goud en aardolie ziet er een stuk beter uit. De prijzen van deze producten blijven ook na het uitbreken van de mondiale crisis nog enige tijd stijgen. Ze bereiken rond 2012 zelfs historische hoogtepunten. "Daarna komt een pijnlijke correctie; eerst op de goud- en vervolgens op de oliemarkt. Ontstane aanbodoverschotten zijn hieraan debet. De prijzen schommelen thans ongeveer 40% onder bedoelde hoogtepunten. Intussen investeert Staatsolie een bedrag tot een equivalent van 15% van het bruto binnenlandse product in de uitbreiding de olieraffinaderij. Newmont is onlangs gestart met de bouw van een nieuwe goudmijn waarmee een totale investering van 20% van genoemd product gemoeid is", deelt Caram mee. Ondanks de gedaalde prijzen achten Staatsolie en Newmont de winstvooruitzichten nog steeds bevredigend, terwijl op wat langere termijn enig prijsherstel wordt verwacht als uitvloeisel van de inkrimping van het mondiale aanbod door sluiting van onrendabele productie-eenheden.

Doordat de mijnbouwsector ruim 90% van de totale export voor haar rekening neemt, zorgt de mondiale prijsval ervoor dat het overschot op de handelsbalans krimpt. In het eerste halfjaar 2014 beloopt zij slechts een kwart van dat van de overeenkomstige periode van 2012. Mede hierdoor slaat het overschot op de lopende rekening om in een tekort. Het hieruit voortvloeiende neerwaartse effect op de algemene bedrijvigheid wordt deels gecompenseerd door de uitbreiding van de olieraffinaderij, de verdere expansie van de overheidsbestedingen en van de binnenlandse consumptie. Bijgevolg blijft per saldo de vertraging van het groeitempo van het volume van het binnenlandse product beperkt tot naar schatting circa 3%. Dit percentage ligt weliswaar boven het regionale gemiddelde, maar tegelijkertijd moeten wij bedenken dat ons welvaartsniveau nog steeds verhoudingsgewijs laag is, stelt Caram.

Hij verwacht niet dat tot eind 2016 geen noemenswaardige groeiversnelling zal worden gerealiseerd, omdat pas daarna de grootschalige projecten voldoende operationeel zullen zijn en meer vruchten zullen afwerpen. Voorts zal de overheid haar ambitieus bestedingsprogramma slechts deels kunnen realiseren, tenzij zij onverhoopt een excessief beroep doet op monetaire financiering. Ook de private sector zal worden geconfronteerd met financieringsknelpunten, omdat de geldscheppende banken verplicht zijn tegenover opgenomen deposito’s luidende in Surinaamse en vreemde valuta uitzonderlijk hoge kasreserves van 40% dan wel 50% aan te houden. Dit vormt een rem op hun kredietverlening, zegt de hoogleraar.

Aanpassing nodig
Het lijkt Caram onwaarschijnlijk dat de begroting in de huidige vorm zal kunnen worden uitgevoerd, omdat het te verwachten is dat financieringsknelpunten zich zullen doen gevoelen. Er zal een aangepaste begroting moeten komen. De Staat worstelt met een structureel financieringsvraagstuk. In het IMF rapport is hier wederom de aandacht voor gevraagd. Berekend is dat wij aankijken tegen een zogenaamde 'fiscal sustainability gap' van ongeveer 12,5% van het bruto binnenlands product. Uitgaande van een geschat bruto binnenlands product van SRD 20 miljard, houdt dit in dat direct ongeveer SRD 2,5 miljard aan budgettaire aanpassingen moet worden doorgevoerd om te voorkomen dat de overheidsschuld op lange termijn explosief stijgt en onhoudbaar wordt. Er moet nog veel werk moet worden verzet om evenwichtige budgettaire verhoudingen tot stand te brengen. Budgettaire en monetaire discipline zijn noodzakelijk om een klimaat te scheppen dat bevorderlijk is voor de reële bedrijvigheid.

"In essentie heb ik betoogd dat in de komende twee jaar de neerwaartse risico’s zullen domineren, vooral als gevolg van het zwakke en wisselvallige sentiment op de mondiale grondstofmarkten en van de door te voeren aanpassing in de staatsfinanciën. Wijs beleid is noodzakelijk om risico’s te beteugelen. Hierdoor kunnen wij een duurzaam stabiel klimaat scheppen waarin productieve investeringen gedijen die reële welvaartsgroei brengen en waarin het proces van transitie naar een hoger productie- en exportniveau wordt ondersteund. Het gaat er vooral om meer profijt te halen uit de ons ter beschikking staande natuurlijke hulpbronnen. Indien deze condities zijn vervuld, mogen wij verwachten dat de risico’s in kracht zullen inboeten en de vooruitzichten bemoedigender worden. Wij kunnen de uitdagingen aan. Daarom ben ik optimistisch over onze macro-economische toekomst", stelde Caram.

U kunt de lezing hier downloaden.

Lezing_A.R_.Caram-Lions_Club_5-11-2014_.pdf