De wet Basiszorg - een klap voor RGD en BOG

De Regionale Gezondheidsdienst (RGD) is het voornaamste instrument voor uitvoering van het Public Health beleid in Suriname. Public Health programma’s van het Bureau Openbare Gezondheidszorg (BOG) worden uitgevoerd door de RGD. Voorbeelden zijn het Nationaal Immunisatie Programma, de Consultatiebureaus en de Schoolgezondheidszorg.
De effectiviteit van de RGD als public health organisatie was nooit optimaal door gebrek aan middelen en public health personeel. De wet Basiszorg kan de uitvoeringscapaciteit van de RGD verder aantasten door versmalling van de financiële basis. De wet kan leiden tot een verminderde binding met de doelgroepen. De sociale gezondheidszorg en de bestrijding van epidemische ziekten zal hierdoor verder verminderen in een tijd waarin betrokkenheid van de samenleving harder nodig is dan ooit, zoals blijkt uit de huidige Chikungunya-epidemie en de Eboladreiging.

Primary Health Care
De RGD heeft bij haar oprichting curatieve en preventieve gezondheidszorgtaken gekregen. De filosofie achter de RGD kan worden samengevat met de term: ‘primary health care’. Het gaat om gezondheidszorg die geïntegreerd is in de samenleving. De organisatie van de zorg wordt gericht op de noden in lokale gemeenschappen en de samenleving wordt betrokken bij de planning, de uitvoering en de evaluatie van de zorg. Preventie van ziekten en medische zorg gaan hand in hand.

Een belangrijk aspect van ‘primaire gezondheidszorg’ is het ‘health for all’ beginsel: gelijke toegang tot goede gezondheidszorg voor alle mensen. Dit betekent dat er extra aandacht wordt besteed aan mensen in de districten en de volksbuurten, die door gebrek aan kennis, door armoede of door geografische en culturele obstakels niet goed voor zichzelf kunnen zorgen en onvoldoende toegang hebben tot gezondheidszorgdiensten.

Commercialisering
De commercialisering van de gezondheidszorg en de uitbesteding aan particuliere verzekeringsmaatschappijen stelt de RGD voor financiële problemen. Een manier om met deze trend om te gaan is de competitie met andere zorgaanbieders aan te gaan. De RGD zou zorgpakketten kunnen samenstellen waarin naast medische zorg ook preventieve diensten (vaccinaties, screening, zwangerschapsbegeleiding, enzovoort) worden aangeboden aan individuele cliënten. Het dienstenpakket in de medische zorg kan worden uitgebreid met laboratoria, apotheken, fysiotherapie, en psychologie. Een dergelijke strategie zou de RGD als bedrijf ten goede komen, maar zou de dood betekenen van het primary health care ideaal.
Primary health care is veel meer dan het aanbieden van zorgpakketten aan cliënten. Zij omvat ook betrokkenheid van de gemeenschap bij beleidsontwikkeling en samenwerking met actoren in andere sectoren van de maatschappij. Ook de analyse en monitoring van de gezondheidstoestand van de bevolking en de organisatie van snelle interventies bij outbreaks zijn onderdeel van primary health care.

Deze zaken kunnen moeilijk verwerkt worden in zorgpakketten van verzekeringsmaatschappijen. Hoe zullen deze taken door de RGD uitgevoerd worden als de inkomsten via Sociale Zaken verminderen en mensen van RGD-poli’s overstappen naar particuliere poli’s (en misschien zelfs doktoren van de RGD een kilometer verderop met hun eigen winkeltjes beginnen)?
RGD heeft vanaf haar oprichting moeite gehad met de integratie van de individuele medische zorg in de primary health care strategie. Voor de public health taken werden er door de overheid nooit genoeg middelen ter beschikking gesteld. De artsen van de RGD zijn gefocust op de individuele medische zorg. De recente ontwikkelingen rond de Wet Basiszorg heeft het sociaal milieu waarin de RGD moet opereren nog onvriendelijker gemaakt voor primary health care. Daarbij komt dat het ministerie van Volksgezondheid in een jarenlang proces van langzame desintegratie een dieptepunt bereikt heeft voor wat betreft capaciteiten om de sector te leiden.

Herstel balans overheid en markt
‘Primary health care’ kan moeilijk worden gerealiseerd door marktmechanismen. Zij vereist een sterke overheidsinbreng en participatie van de samenleving. De verstoorde balans tussen overheid en markt in de gezondheidszorg moet hersteld worden, met versterking van de rol van de overheid (Sociale Zaken en Volksgezondheid). De speerpunten van ons gezondheidszorgbeleid moeten zijn: versterking van het ministerie van Volksgezondheid en een ‘gezondheid in de wijk’ strategie, zoals voorgesteld door onder meer het Johan Adolf Pengel Instituut, het wetenschappelijk bureau van de NPS.
Het pad waarop wij ons nu bevinden zal leiden tot steeds hogere kosten, steeds hogere premie’s en tenslotte uitsluiting van groepen of verkleining van verzekeringspaketten. De lijst van medicijnen waarvoor speciale ‘ontheffing’ nodig is zal steeds blijven groeien zoals in de afgelopen jaren.

Politieke partijen moeten zich op weg naar de verkiezingen bezinnen op een andere koers met onze gezondheidszorg. Die andere koers zal onder meer gericht moeten zijn op versterking van de rol van de overheid in de gezondheidszorg, middels versterking van het ministerie van Volksgezondheid, BOG, RGD en Medische Zending, her-instelling van de nationale raad voor gezondheidszorg en formulering van een Raamwet ‘Ordening gezondheidszorg’, zoals aangegeven door het JAPIN. Van groot belang is heroriëntatie op ‘primary health care’ en een sterke, hernieuwde inzet op geïntegreerde multisectorale programma’s op wijkniveau in samenwerking met onderwijs, sport, politie, openbaar groen, etc.
Op de lange termijn zullen wij moeten werken in de richting van door de overheid gegarandeerde zorg via overheidsklinieken en overheidsziekenhuizen met artsen in loondienst.

Wim Bakker