Gezondheidszorg heeft economische waarde

Onlangs is de basis ziektekostenverzekering als onderdeel van ons sociaal zekerheidstelsel aangenomen. Er zijn mensen die zich afvragen wat de basis ziektekostenverzekering gaat kosten en of niet eerst het hele kostenplaatje gemaakt had moeten worden, alvorens de wet aan te nemen. Deze vragen zijn serieus en ik verwacht dat onze overheid serieus met ze zal omgaan.
Maar, hoe ze ook over het tot stand komen van ons sociaal zekerheidsstelsel nakaart, vanuit het oogpunt van zorgen voor mensen, is het een goede zaak!

Laten we daarom - voor de verandering - een andere vraag stellen.
Wat kost het een samenleving als er geen sociale wetten zijn?
De beroemde Amerikaanse schrijver, James Baldwin, zei het al: “Anyone who has ever struggled with poverty knows how extremely expensive it is to be poor.”
Een sociaal zekerheidsstelsel is er niet alleen om de sociaal zwakkeren te helpen. Integendeel! Zo een stelsel is de uitkomst van een dynamisch maatschappelijk proces waarin het welbegrepen eigen belang van overheid en bedrijfsleven is meegewogen.

Kostenpost
Wie de basis ziektekostenverzekering enkel opvat als een kostenpost, gaat voorbij aan de economische waarde van de gezondheidszorg. De gezondheidszorg is geen kostenpost, maar een belangrijke sector die bijdraagt aan de welvaart van een land. Wanneer op strategisch niveau wordt gesproken over “duurzaam investeren in Human Resources”, omvat dat per definitie investeren in de gezondheid van mensen. Wanneer die relatie niet wordt gelegd, gebeurt niet veel anders dan wat in onze plantage-economie en in 19de eeuwse fabrieken gebeurde: veel aandacht voor goederen en winstmaximalisatie en weinig tot geen aandacht voor dat wat goederen en winstmaximalisatie mogelijk maken: gezonde mensen!

De kosten van veel bedrijfssectoren in Suriname hebben de afgelopen decennia een enorme groei doorgemaakt. Is dat een reden voor paniek? Wordt in die branches een rem gezet op de kostenstijging? Natuurlijk niet! De kostentoename wijst er alleen op dat het succesvolle sectoren zijn, die gewilde diensten/producten aanbieden. Om die te kunnen leveren moeten zen in die sectoren kosten maken: salarissen van medewerkers, aanschaf van goederen en diensten waarmee ook indirect andere bedrijvigheid en welvaart wordt gegenereerd. Stijgende kosten zijn geen probleem als ze maar tot meer opbrengsten leiden. (Terzijde: daarom is een uitdijend ambtenarenkorps zonder navenante staatsopbrengsten, voor elk land een economische bedreiging!) In een gebalanceerd kostenverhaal gaat het om winst en verlies. Alleen over kosten praten zegt niets.

Gefixeerd op kosten
Ook de kosten van onze gezondheidszorg stijgen. Met name bij politici en beleidsmakers ligt deze stijging gevoelig. Dat leidt er toe dat beslissingen worden genomen die in het nadeel zijn van de ontwikkeling van de zorgsector als geheel. Ze hebben het niet over de opbrengsten van de zorgsector; helaas ook de sector zelf niet. Is dat niet vreemd en lopen we hiermee niet het risico dat de noodzakelijke ontwikkeling van deze sector stagneert? Wie bijvoorbeeld de mining- of de bouwsector zou verbieden kosten te maken voor ontwikkeling - stel dat zo een verbod mogelijk is - remt vernieuwing en ontwikkeling van deze sectoren en legt belangrijke economische motoren stil. Op grond waarvan geldt wat voor deze sectoren een must is, niet voor de gezondheidszorg?

Dat we in onze gezondheidszorg op kosten zijn gefixeerd en niet op opbrengsten, is begrijpelijk. Een niet onbelangrijke reden hiervoor is dat in deze sector, naast de overheid als zorgmonopolist, er belangengroepen zijn (o.a. politici, beleidsmakers, vakbonden) met hun eigen agenda’s. Het zijn groepen die over het algemeen uitblinken in behoud van de status quo en ze zijn naar binnen gericht. Door niet te kijken buiten hun denkraam, zien ze niet de maatschappelijke voordelen van investeren en ondernemen in de zorgsector. Daarboven zijn ze inputgericht en niet resultaatgericht, en associëren ze gezondheidszorg met ‘staatszorg, liefdadigheid en bedeling’ in plaats van met maatschappelijk ondernemen.

Als in een sector aan de vraagzijde grote groepen mensen in ziekmakende wachtruimten en op onafzienbare wachtlijsten wachten tot ze worden geholpen, dan weten ze zeker dat hetgeen waarop wordt gewacht van vitaal belang is. Voor een ondernemende aanbodzijde zou deze situatie dé kans (moeten) zijn voor verbetering/vernieuwing van diensten en producten, en voor waardecreatie voor mens en samenleving. Zeker in een land met economische vooruitgang als nationale ambitie en met een absoluut jonge en groeiende bevolking!

Focus verleggen
Nu we een nationale basis zorgverzekering hebben, is het dan geen tijd dat we in onze gezondheidszorg de focus op kosten verleggen naar de focus op opbrengsten? Bijvoorbeeld door te rekenen wat volle ziekenhuiswachtkamers, wachtlijsten voor thuiszorg en voor andere gezondheidsdiensten, onze samenleving opleveren aan verlies van economische opbrengsten en van mensenlevens. En - last but not least - hoe deze toestand eraan bijdraagt dat een te grote groep mensen in armoede blijft, waardoor het toekomstperspectief van onze jeugd en onze senioren ernstig wordt belast.

De nieuwe wet basis ziektekostenverzekering kan helpen de focus te verleggen van input naar resultaat. Dat gebeurt wanneer we over onze gezondheidszorg ophouden te denken als ‘staatszorg, liefdadigheid en bedeling’ en deze gaan benaderen als ondernemende en vitale maatschappelijke branche. Het resultaat zal aanmerkelijk hoger zijn dan de input: dat is winst!


Drs. Filia Kramp,
health care consultant