Intellectuelen en politiek

In de afgelopen decennia hebben veel Surinaamse intellectuelen actief geparticipeerd in de politieke ontwikkelingen die zich in het land hebben voorgedaan. In de jaren 50-60 van de vorige eeuw is de rol en invloed te zien geweest van de 'Jonge Intellectuelen' en ook in de jaren negentig van dezelfde eeuw is te zien geweest hoe een deel van de jonge intelligentsia een stempel heeft weten te drukken op de verkiezingen in het land. Dus, in de periode van zowel voor als na de onafhankelijkheid heeft de intelligentsia in Suriname niet geaarzeld een bijdrage te leveren aan ontwikkelingen in het land.

Echter, daargelaten alle behaalde verworvenheden, moet anno 2013 een conclusie zijn dat de Surinaamse intellectuelen er niet in zijn geslaagd om met de politieke partijen waartoe zij behoorden, ons land naar een hoog niveau van ontwikkeling te brengen. Hiermee wordt niet gezegd dat het niet is geprobeerd, het is wel geprobeerd, maar in de cultuur van de Surinaamse politieke partijen hebben zij de politieke leiders niet ervan weten te overtuigen dat bij de ontwikkeling van het land het politieke kader van de partijen geen beslissingen moet nemen in professionele aangelegenheden. Dat moet aan deskundigen worden overgelaten.

Het raam
In de voormalige Oost-Europese landen is vaak de discussie gevoerd tussen de intelligentsia en de top van de communistische partijen, waarbij die partijen ‘de metafoor van het raam gebruikten’. Die kwam hierop neer dat de partij wel bereid is om een raam te openen naar buiten om frisse lucht binnen te laten, dat wil zeggen, het gesprek met buiten i.c. intellectuelen aan te gaan, maar de partijtop besliste wanneer en hoever het raam openging.

In de Surinaamse politieke cultuur gebeurt sinds jaar en dag min of meer hetzelfde. Wanneer naar het oordeel van de politieke leiders één of meerdere intellectuelen te veel 'doordrammen' oftewel te kritisch zijn naar de leiding toe of over de gang van zaken in het land, dan wordt het raam voor hun gewoon dicht gedaan.

Het raam blijft open voor de intellectuelen die wel bereid zijn alle bevelen en opdrachten van de partijtop naar de letter uit te voeren. Deze groep van intellectuelen hebben als verontschuldigende stellingname dat zij op deze wijze een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het land. Tegelijkertijd is dit tevens de enige en snelste manier in het land om minister, directeur, ambassadeur of een andere hoge functie te verwerven. Onder deze groep vinden wij veelal het verschijnsel van de 'aya Rams en gaya Rams' types die geen enkel probleem hebben om van partij te veranderen i.c. om over te lopen ter behoud of het verkrijgen van een hoge functie. Onder deze draaideur intellectuelen is de groep te vinden van opportunisten die van mening zijn dat men in de politiek geen principes moet hebben want het staat niet in de grondwet. Het is dus niet verplicht.

Het raam blijft dicht voor de intellectuelen die niet bereid zijn zaken die krom, onrechtvaardig en corrupt zijn goed te praten. Deze groep die op basis van een standvastig idealisme en geloof bereid blijft te strijden voor een rechtvaardige samenleving waar iedereen gelijke kansen krijgt om de talenten te ontplooien, wordt bespot, weggehoond en weggedrukt in de achterkamers van onze ministeries en onze wetenschappelijke instituten. In het ergste geval worden zij gevraagd thuis te blijven door ministers en directeuren die hiermee alleen maar hun zwakheid bevestigen en hun ongeschiktheid om leiding te geven aan deskundig kader.
De groep van intellectuelen die idealen propageren van recht, rechtvaardigheid en integriteit om te geraken tot een eerlijke en evenwichtige welvaartsverdeling in de samenleving ondergaat het lot van roependen in de woestijn. Zij vinden weinig gehoor ook bij het volk dat vaak korte termijn voordelen zoekt en een stem uitbrengt die niet beleidsmatig is, maar persoonsmatig en nog steeds gebaseerd op etniciteit.

Handhaving van de status quo
De Roemeense schrijvers Sorin Alexandrescu en Dorin Tudoran geven een interessante en haast niet aan de tijd gebonden analyse van de macht van de machthebbers i.c. het handhavingsmechanisme van de status quo.
De machthebbers vormen een hiërarchisch opgebouwde klasse/kaste waar de macht omgekeerd wordt gedelegeerd. Er vindt geen delegatie van macht naar beneden toe plaats, ook niet naar de verschillende instanties toe zoals gebruikelijk in goed en deskundig georganiseerde bureaucratische systemen.

Integendeel wordt de uitvoerende macht door de lagere instanties uit handen gegeven en steeds verder doorgeschoven naar de top. Het gevolg hiervan is dat de opportunistisch ingestelde intellectueel tezamen met andere loyalisten van de partij in een paradoxale, onbegrijpelijke situatie terecht komt. Zij hebben macht, maar tegelijkertijd zijn zij machteloos.
Zij oefenen macht uit over de deskundigen (bijvoorbeeld in het ambtenaren apparaat), maar hebben zelf geen macht om een beslissing te nemen.
In de Surinaamse situatie wordt alles op het bord van president geplaatst zodat een positie van alleenheerser wordt gevoed en versterkt. Soms wordt de steun gevraagd van twee andere leiders van de coalitie. Zo is in de praktijk een trio gecreëerd met zoveel macht die alleen maar leidt tot een erosie van de democratie.

Solidarisering
Vanwege dit systeem van de omgekeerde delegatie van macht zijn in de ‘final analysis’ bijna alle intellectuelen in Suriname op een dood spoor gezet. De dienstverlening is voornamelijk naar de partij-leiding toe hetgeen ertoe leidt dat een echte en spontane solidariteit met het volk ontbreekt.

Als de sociologie van de Surinaamse intelligentsia geschreven zal worden, zal één van de onontkoombare conclusies zijn dat die totale intelligentsia, zowel zij die binnengelaten zijn als zij die zijn buitengesloten door de politiek in grote en ernstige mate is gemarginaliseerd. Want zelfs op het terrein van zaken waarop zij competent zijn, worden zij niet in staat gesteld om werkelijk iets te kunnen doen.

Om uit die doodlopende straat te komen zullen intellectuelen zich daadwerkelijk moeten solidariseren en als totale intelligentsia zich moeten inzetten voor de verandering en verbetering van de politieke, economische en sociale situatie van alle groepen in de samenleving.

Tot 2015 lijkt het alsof daar geen zicht op is. Integendeel zien wij het weinig verheffende beeld van intellectuelen en wetenschappers die zich het vuur uit de sloffen lopen voor de verdediging van hun posities en privileges door uitkomsten te produceren en uitspraken te doen die neerkomen op een ontmoediging van zij die initiatieven ondernemen voor verandering van het huidige, oneerlijke politiek-bestuurlijk systeem. Zo vindt de handhaving plaats van een onrechtvaardig systeem dat slechts in het voordeel is van een kleine groep.

Rudie Alihusain