Pleidooi voor andere kijk op slavernij in Clark Accord Lezing

De Clark Accord Lezing die afgelopen weekend in Amsterdam werd gehouden stond in het teken van de slavernij. De Curaçaose dichter en theatermaker Quinsy Gario riep in zijn lezing huidige generaties op het gedachtegoed van hun voorouders in ere te houden.

De lezing ter nagedachtenis aan de in 2011 overleden schrijver Clark Accord werd voor de tweede keer gehouden. Het is naast het organiseren van wedstrijden voor schrijftalent in Suriname en Nederland een van de voornaamste initiatieven van de vorig jaar door zijn familie opgerichte Clark Accord Foundation.

Mensen met idealen
Quinsy Gario hield in de Openbare Bibliotheek in Amsterdam op Accords sterfdag een fel betoog voor een ándere, niet-koloniale benadering van het slavernijverleden. Stilstaan bij deze periode in de geschiedenis hoeft volgens Gario niet statisch te zijn, ‘als iets wat het verleden toebehoort’.
In zijn lezing verwees Gario naar het laatste boek van Accord, Plantage d’Amour.

Hoofdpersoon Kenneth leert daarin gaandeweg om voortaan uit te gaan van zijn voorouders en niet van slaven, als hij op zoek gaat naar zijn roots in Suriname. De betovergrootouders van Kenneth waren mensen met idealen die voor hun vrijheid vochten en geen ‘ééndimensionale slachtoffers’ waar de huidige generaties haast automatisch pathetische herinneringen aan bewaren. In die pathetiek schuilt namelijk het gevaar dat de nazaten nog altijd afhankelijk zijn van anderen. Bijvoorbeeld waar het gaat om erkenning van leed of toekenning van subsidies.

Nederlanders eren
Volgens Gario moet er snel een eind komen aan de heersende Europese perceptie van de slavernij: 'Het herdenken van het afschaffen van de slavernij op 1 juli, is eigenlijk niet zozeer stilstaan bij de vrijheid van tot slaaf gemaakten als wel Nederlanders eren, omdat ze zo barmhartig zijn geweest hen hun vrijheid te geven.’
Waar Karin Amatmoekrim vorig jaar tijdens de eerste Clark Accord Lezing haar in 2011 overleden collega-schrijver een fakkeldrager van de postkoloniale literatuur noemde, beschouwt Gario hem als een icoon van de mondiale dekoloniale beweging in kunst en cultuur. Daarin staat niet langer het Europese gedachtegoed centraal, maar is het slechts een van de mogelijke manieren om de wereld te ervaren.

‘En dat moeten we in onze kunst en cultuur ook laten terugzien wanneer we het over de slavernij hebben. Ik beschouw Plantage d’ Amour als een dekoloniaal werk. Het is niet de Europeaan en zijn mening die centraal staan maar wij. Onze achtergrond wordt naar voren gehaald, bestudeerd en bewierookt. Onze diversiteit en verscheidenheid. Onze individualiteit. Onze manieren van de wereld om ons heen meemaken worden uiteengezet.’

Trots op voorouders
Gario toont zich, naar het voorbeeld van Accord, trots op zijn voorouders. Hij roept de huidige generaties op om in dezelfde lijn te denken en hun stem te laten horen: ‘Ik ben trots op de overlevingskracht en levenszin van mijn voorouders, die ondanks alles elke dag een betere wereld voor mij hebben gemaakt. Ik wil de herinnering aan hen niet onder stoelen of banken hoeven stoppen, zodat ik subsidie krijg om te overleven hier in Nederland. De oer-Hollandse uitspraak ‘wie betaalt bepaalt’ geldt nog altijd, zoals we hebben gezien met het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis.’

Gario besloot zijn lezing met een oproep aan de jongste generaties om net als Accord de verantwoordelijkheid te nemen die de voorouders hen ooit hebben gegeven: ‘Nu is het zaak om elkaar te steunen, elkaar kritisch te bevragen zonder elkaar kapot te maken, verantwoording voor onze daden af te leggen zonder te denken dat het een knieval is. Elkaar een handje helpen, elkaar behoeden, elkaar de ruimte geven, elkaar wijzen op fouten, elkaar meegeven dat het onze taak is om de wereld beter achter te laten voor de generaties na ons.’

Diederik Samwel

De integrale tekst van de lezing van Quinsy Gario is terug te vinden op de site ‘Roet in het eten’, platform voor crosscultureel contact.