Column: Grote veranderingen

Afgelopen week was ik in Portugal op uitnodiging van de Universiteit van Coimbra. Ik stond verbaasd te kijken naar de grote veranderingen die zich in de wereld voordoen en waar Portugal een venster op lijkt te zijn.
Portugal was ooit een wereldmacht met koloniën in Azië (India), Afrika (Angola, Mozambique, Kaap Verdische eilanden) en Amerika (Brazilië). Nu zijn de rollen omgekeerd. Veel Portugezen leven in armoede en onzekerheid.

Een gigantisch probleem is de financiële crisis. Huizenbezitters dreigen hun huizen kwijt te raken. Er is een grote beweging van huizenbezitters die voor hun belangen opkomt en pleit voor een Amerikaanse oplossing voor het probleem van de gedwongen verkoop van huizen.

Wat is die Amerikaanse oplossing?

Ik wist het niet, maar kennelijk zijn er twee basisvormen van hypotheken. In het Europese systeem is een hypotheek gekoppeld aan een persoon. Als de persoon zijn of haar hypotheek niet kan betalen, dan gaat het huis terug naar de bank, maar de schuld van de persoon blijft bestaan. In Amerika schijnt het anders te werken. Daar is een hypotheek gekoppeld aan het huis. Als je de hypotheek niet kunt betalen, gaat het huis terug naar de bank, maar dan ben je als persoon ook bevrijd van de hypotheek. De Portugezen willen dat hun overheid het Amerikaanse systeem invoert.

In Portugal wonen nogal wat mensen uit Latijns-Amerika, met name Ecuador. Sommigen hadden ook een hypotheek die ze niet meer kunnen betalen en zijn teruggegaan naar Ecuador. Onder druk van de banken heeft de Portugese regering aan de regering van Ecuador gevraagd om die mensen in dat land te vervolgen wegens wanbetaling. De linkse regering van Ecuador heeft geweigerd.

Alles wat de klok slaat is crisis in Portugal. Maar de voormalige koloniën beleven gouden tijden met hun economie. Nu zijn er nogal wat Portugezen die hun toekomst zoeken in die voormalige koloniën. De emigratie uit Portugal in de richting van de ex-koloniën trekt enorm aan. Maar ze zijn niet altijd welkom. Hun koloniaal gedrag zorgt soms voor problemen. Aan de andere kant zijn er genoeg Portugezen die de nieuwe werkelijkheid erkennen en gewoon een goed leven willen met een stabiele baan en goede vooruitzichten. Ze denken: was ik maar in Afrika geboren, dan had ik vandaag geen problemen om me te vestigen in Mozambique.

Ook op andere vlakken zie ik grote veranderingen. Ik was uitgenodigd voor twee conferenties. De eerste ging over racisme, anti-racisme en sociale wetenschappen. In Nederland zijn deze onderwerpen taboe. In Portugal is het een normaal onderwerp voor een wetenschappelijke conferentie.
De andere was een bijeenkomst van het ALICE project. Dit project dat door de Europese gemeenschap gefinancierd wordt, stelt: Europe as it is today … has little or nothing to teach the world. Moreover, it does not even have a socially acceptable and fair solution for its own domestic problems. It would be advantageous for Europe to learn from the experiences of the rest of the world, yet five centuries of colonialism seem to have made it incapable of learning from those it has always considered inferior. Stel je voor, Europa steekt enkele miljoenen om na te gaan wat ze kan leren van haar voormalige koloniën. In Nederland is dat ondenkbaar.

ALICE heeft een aantal intellectuelen en activisten uit Europa uitgenodigd om een brief te schrijven aan de Europeaan waarin zij hun visie op de multiculturele samenleving van Europa weergeven. Ik ben één van de mensen die gevraagd is om dat te doen.
Het was een merkwaardig gezelschap: Inheemsen uit Ecuador die in Portugal wonen, zwarte vrouwen uit Duitsland, moslim-intellectuelen uit Engeland etc.

De tijden zijn echt aan het veranderen. In Europa zijn er mensen die nadenken over een toekomst die afrekent met het koloniale verleden. Dat geeft de burger moed.

Sandew Hira