Devos: Meeste verkrachtingsslachtoffers blijven buiten beeld

De zaak van de brutale groepsverkrachting blijft de publieke opinie in India - en de wereld- beroeren. Is dit een beslissend kantelmoment voor de vrouwenrechten in India? Zuster Jeanne Devos, die vanuit Mumbai al decennia bezig is de huisarbeidsters te organiseren en te verdedigen, vreest van niet.

Zuster Jeanne Devos begon in 1985 met de National Domestic Workers Movement omdat er zo vaak problemen waren met de meisjes die van het platteland in de zich sterk ontwikkelende Indiase steden terechtkwamen. Intussen resulteerde dat werk in een serie legale beschermingen en erkenningen, en kreeg Devos zelf ook een steeds groeiende lijst prijzen en erelinten. In gesprek met Mondiaal Nieuws vertelde ze dat ze haar kracht fundamenteel put uit de veerkracht van meisjes die zich niet laten breken door seksueel geweld of andere mishandelingen.

Ze is gevraagd naar haar mening over de massale uitbarsting van protest naar aanleiding van de brutale groepsverkrachting van een studente in Delhi op 16 december. 'De protesten hebben op de eerste plaats te maken met het feit dat het verkrachte en vermoorde meisje een studente was uit de middenklasse, waardoor de vele andere middenklassers in India zich ditmaal direct aangesproken voelden. Heel vaak is dat niet het geval. De week voor de groepsverkrachting in Delhi werden er op het platteland 28 dalit (kastelozen)-vrouwen verkracht bij een enkele aanval op een dalitgemeenschap. Dat leverde nauwelijks een zucht op.

Huispersoneel
We merken dat ook als het bijvoorbeeld gaat over seksueel geweld tegen huispersoneel. Dan zijn de daders middenklassers en het slachtoffer is telkens een meisje of een vrouw die er alleen voor staat, die afhankelijk is, die vaak zelfs de woorden niet heeft om haar probleem te vertellen.

Dat is nog meer het geval wanneer het om kinderen gaat in huisarbeid. Zij zitten helemaal in een overlevingsmodus en maken nauwelijks het onderscheid tussen gewone mishandeling en seksueel misbruik. Voor hen is de samenleving helemaal blind en doof, omdat ze zelf niet de kracht en de mogelijkheden hebben om van zich te laten horen.'

'In 2010 stelde het ministerie van Vrouw en Kind een opvallend nieuwe wet voor die werknemers moest beschermen tegen seksueel geweld. Die wet gold voor iedereen: hogere en lagere functies, stagiairs, journalisten, interms, ... behalve voor huispersoneel. Nochtans zijn zij het meest kwetsbaar voor dat geweld omdat ze alleen werken, en achter gesloten deuren. Het heeft ons anderhalf jaar actie op alle terreinen en plaatsen gekost eer we die wet inclusief konden maken en dus ook konden laten gelden voor huispersoneel.'

Wijdverbreide frustratie
'Dit protest gaat enerzijds niet over alle verkrachtingen, want dan zouden andere gevallen van nog brutaler seksueel geweld nog meer commotie moeten veroorzaken. Anderzijds gaat het over veel meer: het gaat ook over de wijdverbreide frustratie van de onmacht of de onwil van de overheid om echt wat te doen voor de rechten van vrouwen. Dat werd nog eens onderstreept in de dagen na deze verkrachting, toen alles in de langzame molen van administratie en justitie gestopt werd.'

'Verkrachting is minder een uiting van seksuele drift - al sluit ik die factor niet uit - en eerder een manier om macht uit te oefenen. Mannen bevestigen zo hun machtspositie tegenover vrouwen, machtigen tegenover kwetsbaren. In India lopen dan altijd de lijnen van kaste en klasse door elkaar, maar vrouwen dragen wel de consequenties. Alleen bij de adivasis (de tribale gemeenschappen in India) komt verkrachting zo goed als niet voor. Bij hen gelden dan ook heel andere verhoudingen tussen de geslachten, en ze hebben over het algemeen een veel vrijere omgang met seksualiteit. '

Focus te eng
'Ik denk niet dat deze protesten zullen uitmonden in een fundamentele omslag in de Indiase samenleving. Daarvoor is de focus te eng en worden de grote groepen slachtoffers van seksueel geweld veel te weinig op de agenda geplaatst. Ik vrees dat dit eerder een strovuur is dan een aardschok. Je krijgt trouwens de meest waanzinnige stellingen te horen.

Zo verklaarde de voorzitter van de RSS (de extreem hindoeïstische massaorganisatie die veel invloed heeft binnen de hindoenationalistische BJP partij) recent dat verkrachtingen alleen voorkomen in het verwesterde deel van India. In Bharat (de Hindi-naam voor India, die ook staat voor het pure, hindoeïstische India) komt dat niet voor, zei de man. Dat hou je toch niet voor mogelijk?'