Column: Onverwerkt verdriet

Dit is het eerste jaar dat ik 8 december meemaak zonder mijn vader of moeder. Mijn moeder is vorig jaar gestorven. Mijn vader dit jaar. Mijn broer dertig jaar geleden.
Ik had de gewoonte om ze mee te nemen naar de jaarlijkse herdenking in de Mozes & Aäronkerk in Amsterdam. Voor hen was het een moment in het jaar om stil te staan bij de moord op hun zoon. Vanwege de eenzijdige politieke inkleuring van de herdenking heb ik me daar nooit echt thuis gevoeld. Maar ik vond het wel fijn om ze te brengen en te zien hoe zij steun ontleenden aan het contact met andere nabestaanden.

Dit jaar was ik alleen met mijn gedachten en gevoelens. Het gevoel dat bij mij overheerst is dat van verdriet en teleurstelling. Verdriet als ik denk aan de pijn die mijn ouders rond deze tijd voelden. Mijn vader deelde regelmatig zijn gevoelens met mij. Hij had er minder moeite mee om dat te doen dan mijn moeder, die consequent lange tijd gewoon niet het onderwerp ter sprake wilde brengen. Ze had een enorm brok onverwerkt verdriet. Zelfs met mijn vader sprak ze er niet graag over. De verjaardag van hun zoon en 8 december waren de tijden waarin donkere wolken over hun geesten trokken.

Mijn teleurstelling betreft de hele farce rond de amnestiewet en de waarheidscommissie. Ik heb in eerdere columns in Starnieuws mijn mening geventileerd over deze kwesties. Ik dacht dat ik het onderwerp kon afsluiten en me daar niet meer publiekelijk over zou uitlaten. Maar ik kan het niet. Het houdt me bezig. En met mij, vele anderen.

Ik geloof niet dat er ooit een juridische oplossing zal komen voor de Decembermoorden. De gedachte dat een waarheidscommissie een politieke oplossing zal brengen is ongelooflijk naïef. Wat voor zin heeft het om waarheidsvinding te doen zonder dat het enige consequenties heeft voor de daders? Waarheidsvinding die leidt tot amnestie is iets dat ik me kan voorstellen en ook redelijk kan zijn. Maar amnestie ongeacht waarheidsvinding is een onding.

Hoe moet het dan verder? Er is een oplossing, maar die ligt niet bij de nabestaanden. Het is een morele oplossing en vergt een morele kracht.
Ik fantaseer over een bijzondere bijeenkomst waarbij daders en nabestaanden proberen te komen tot waarheidsvinding. Die bijeenkomst duurt niet een uur, maar net zo lang als nodig is desnoods verspreid over meerdere dagen. Het vindt plaats in een aparte ruimte die alleen toegankelijk is voor daders en slachtoffers en eventueel intermediairs die de communicatie verzorgen tussen daders en slachtoffers. De bijeenkomst wordt opgenomen met verschillende camera’s vanuit verschillende hoeken en wordt later uitgezonden via televisie.
Het is een bijeenkomst waarin nabestaanden de daders (al dan niet via intermediairs) ondervragen over alles wat er is gebeurd in de aanloop tot de Decembermoorden, de moorden zelf en de directe ontwikkelingen daarna.
De gedachte achter deze bijeenkomst is: de waarheid maakt je vrij. De één zal er meer moeite mee hebben dan de ander. Hoewel wraakgevoelens ook mij niet vreemd zijn, is dat niet wat mij drijft. Ik geloof dat na deze bijeenkomst ieder van ons zijn leven verder kan oppakken en 8 December een plek kan geven in onze ziel en in de ziel van het Surinaamse volk.
Die waarheid maakt ook de daders vrij, als ze daar goed mee weten om te gaan. Als ze eerlijk en oprecht zijn en dat komt zo over bij het volk, dan zal de waarheid ook hen vrij maken. Als ze liegen en bedriegen en volharden in leugens, dan zal de waarheid hun ondergang zijn. Dat is een dilemma voor de daders, niet een dilemma voor nabestaanden.

Sommige nabestaanden zullen het volstrekt oneens zijn met me. Dat begrijp ik. Zij worstelen met hun gevoelens, net als ik. Er is nog onverwerkt verdriet en ieder van ons gaat daar op een andere manier mee om. Dit is mijn manier. Ik zoek een antwoord op de vraag: 'hoe verder?' na het echec van het rechtssysteem en het politiek systeem. Ik kan niet zwijgen, maar blijf onrustig doordenken. En dat zal ook in de toekomst zo blijven.

Sandew Hira