‘Petjih’ symbool voor strijd en nationalisme

"U moet vandaag, in vergelijking tot voorgaande jaren, maar eens extra goed opletten op het hoofddeksel van de Javaanse Surinamer. Een bijna ovaal uit textiel gemaakte zwarte ‘pet’. Nee, het is geen pet, maar een petjih en die benaming is belangrijk voor ons, zeker bij de herdenking van 122 jaar Javaanse immigratie”, zegt Edward Redjopawiro, een nazaat van de Javaanse immigranten in gesprek met Starnieuws.

De naam petjih is afgeleid van het Nederlandse woord petje, gegeven door de koloniale overheerser. De bedoeling was om de onderdrukte positie te benadrukken en de laatdunkende manier hoe tegen de inlander in Indonesië werd aangekeken. Om deze reden werd in de vroegere kolonie, van waar de Surinaamse Javaan afkomstig is, dit hoofddeksel verafschuwd en geweigerd te dragen.

Symbool nationalisme
Su-Karno, de Indonesische vrijheidsstrijder, keek evenwel anders aan tegen het in Indonesië vervaardigd product. In de strijd naar vrijheid en de onafhankelijkheid van het land verhief hij de petjih tot symbool voor strijd en nationalisme, tegen onderdrukking en minderwaardigheid. De verheffing van het hoofddeksel is volgens Redjopawiro een ware revolutie geweest voor de Indonesiër in zijn drang naar zelfbeschikkingsrecht en vrijheid. “De onderdrukking van toen heeft een sterke beïnvloeding gehad op de Indonesiër”, legt Redjopawiro uit. Hij heeft in Suriname, Indonesië en Nederland onderzoek gedaan naar de koloniale periode en de immigratie van Javanen uit Indonesië. Hij is de auteur van het boek Impact of the indonesian immigration on the legal system of Suriname.

De petjih zal bij een Indonesiër die naar officiële gelegenheden gaat, zeker in het voormalige moederland niet ontbreken. “Hij zal een nette westerse pak aanhebben met jas en das, maar op zijn hoofd zal een petjih niet ontbreken, als nationaal en of religieus symbool, zoals in Suriname de petjih bekend is”, zegt de Redjopawiro. Hij geeft aan dat naast klederdracht, de naamgeving van de Indonesiër een andere bijzonderheid is. De naam wordt bewust gekozen als symboliek voor een bepaalde levensverwachting, gemoedstoestand, gericht op een hoopvolle toekomst en zelfs teleurstelling en religieuze overweging.

Naamgeving
Javanen met een Christelijke of Islam opvoeding hebben vaker evenals bij andere etnische groepen een Christelijke of Moslim naam. Johan, Petrus, Mohammed of Abdoel, maar Javanen hebben ook namen van dagen van de week. Senin, staat bijvoorbeeld voor maandag, en Kedmis voor donderdag. De naam Pawiro betekent strijder. In het geval van Redjopawiro betekent zijn naam strijder voor geluk en rijkdom. Su-Karno de Indonesische vrijheidsstrijder heette bij zijn geboorte Koesni. Tijdens zijn vierde jaar werd hij ernstig ziek en werd voor verzorging naar zijn grootmoeder gebracht waar hij herstelde. Zijn familie gaf hem toen de naam Karno wat held betekent. Karno is afkomstig uit het Mahabharata Epos. De ouders van de Karno zagen al dat hij een groot man van betekenis zou worden en noemden hun zoon Su-Karno. Su staat voor grootte.

In Suriname hebben nazaten de Su ook voor hun naam. Minister Suwarto Moestadja bijvoorbeeld staat voor ‘grote schrijver’. Sommige nazaten krijgen of nemen bewust een andere naam aan na een gebeurtenis. Zo heette de voorzitter van de Pertjajah Luhur bij geboorte Paul Somohardjo. Toen hij een baby was, raakte hij schijndood. Bij de voorbereiding voor zijn begrafenis ontdekte men dat hij leefde. Door dit voorval kreeg hij de naam Salam als tweede naam. Salam betekent vrede.

Wilfred Leeuwin