Muntunie: bezint, eer ge begint!

In Europa lijkt de gecombineerde euro/schuldencrisis voorlopig niet onder controle, ook al reageerden de financiële markten positief op de EU-top van afgelopen week in Brussel. Hete aardappel in de Eurozone is nog steeds de uitstaande schuld van duizenden miljarden Euro’s van enkele economisch zwakkere landen, waarover de regeringsleiders telkens blijven steggelen.
Sinds enkele jaren wordt er ook in Zuid-Amerika gesproken over een gemeenschappelijke munt, de 'Sucre'. Deze optie wordt momenteel bestudeerd door de Centrale Bank van Suriname. Misschien is het daarom interessant voor de Surinaamse lezer, dat ik als Europese 'ervaringsdeskundige', de pro’s en contra’s van een muntunie eens op een rij probeer te zetten.

De Euro werd ingevoerd op 1 januari 2002 in 12 Europese landen. Inmiddels is de Euro het betaalmiddel in 17 Europese landen, die samen de Eurozone vormen. Al in de jaren negentig waarschuwden vele economen, waaronder de Amerikaanse winnaar van de Nobelprijs voor economie Milton Friedman, dat het invoeren van een gemeenschappelijke munt in een gebied waar geen politieke of fiscale eenheid is, gelijk staat aan het spelen met vuur. De politici luisterden niet naar die kritiek en gingen verder met hun droom van Europese eenheid.

In het begin leek de Euro een groot succes. De handel tussen de lidstaten werd vergemakkelijkt (geen verlies meer door het telkens moeten wisselen van valuta), er was genoeg economische groei en ook het toerisme had veel voordelen van de gemeenschappelijke munt, die telkens wisselen bij de grens overbodig maakte.
Toen in 2007 de financiële crisis begon, werden de eerste scheurtjes zichtbaar in het Euro-front. In een aantal landen bleken de staatsschulden veel hoger opgelopen dan aanvankelijk was afgesproken. Ook bleken er grote problemen te zijn in de bankensector, onder meer vanwege miljarden aan investeringen in onverkoopbare onroerend goed projecten. Daardoor openden speculanten al snel de aanval op de Euro en moesten er gemeenschappelijke noodfondsen worden opgericht om die aanvallen af te kunnen slaan.

Inmiddels werd ook steeds duidelijker wat de nadelen zijn van een gemeenschappelijke munt in een zone met landen, die economisch sterk verschillen. Behalve een betaalmiddel, is een munt namelijk ook een rekeneenheid die gebruikt wordt om in een land de prijzen en de lonen te bepalen. Een land dat qua productiviteit minder sterk is dan de anderen (zoals bijv. Griekenland of Portugal in de Eurozone) kon vroeger de munt devalueren en zodoende weer concurreren met het buitenland.
Door de Euro kunnen deze landen nu niet meer devalueren, met als gevolg een ongekende vernietiging van de industrie en een torenhoge werkeloosheid in de betreffende landen. Door die terugval van de productiesector, zijn zij ook steeds minder in staat om hun oplopende schulden te betalen. Daardoor is een negatieve vicieuze cirkel ontstaan, die moeilijk is te doorbreken.
Dit is nu precies het effect waarvoor de economen, waaronder Milton Friedman, gewaarschuwd hadden. Friedman had al in de jaren negentig gezegd, dat de Euro de eerste de beste recessie nooit zou kunnen overleven.

De Europese politici proberen nu alsnog een economische, fiscale en politieke eenheid te bewerkstelligen, waardoor de deelnemende landen qua economische en fiscale structuur meer op elkaar moeten gaan lijken. Ondertussen staan de rijkere landen borg voor de schulden van de armere, door het oprichten van allerlei noodfondsen zoals het ESM. Niemand weet hoe hoog deze rekening zal oplopen, maar het lijkt te gaan om honderden of zelfs duizenden miljarden Euro’s.
De hamvraag is, hoe lang de burgers in de 'rijkere' landen zoals Duitsland of Nederland, dit kunnen of willen opbrengen. Ook in Zuid Europa is er veel onvrede onder de burgers, vooral vanwege het gebrek aan perspectief en de alsmaar oplopende massa-werkeloosheid. De EU-leiders proberen middels extra investeringen (het 'Groeipact') meer perspectief te bieden aan de economisch zwakkere landen.

Veel Europeanen hebben nu spijt dat ze ooit met de Euro begonnen zijn, maar zij beseffen ook dat stoppen met de Euro mogelijk nog meer schadelijke gevolgen heeft dan ermee doorgaan. Daarom lijkt er geen eenvoudige oplossing voorhanden te zijn.
De moraal van het verhaal is dat het invoeren van een gemeenschappelijke munt door landen die economisch, politiek en cultureel geen eenheid vormen, grote risico’s met zich meebrengt. In hoeverre de voordelen van een gemeenschappelijke munt die risico’s waard zijn, laat ik ter beoordeling over aan de lezer!

Jan Gajentaan