Ingezonden: Transformatie of infiltratie gezagsstructuur?

Ik zag al geruime tijd aankomen dat het centrale politiek-bestuurlijke gezag in Suriname ,de regering, zou infiltreren in de eeuwen oude gezagsstructuren van de binnenlandbewoners. Dit streven van de regering dateert in feite vanaf de periode toen kapiteins en basja's op andere dan op de traditionele manier zijn benoemd door de politiek. De kapiteins die op deze niet-traditionele manier in die positie zijn benoemd, staan in de volksmond bekend als de politieke kapiteins. Het wezenlijke verschil tussen de traditionele kapiteins en de politieke kapiteins is dat de eerste categorie zich geschraagd weet door de samenstellende delen van de stam namelijk, de 'lo', de 'bere' en in bepaalde gevallen ook de 'ini-oso'. Verder zijn deze kapiteins na hun dood opvolgbaar door een persoon in de moederlijn.

De politieke kapiteins hebben dat draagvlak niet en zijn niet per definitie opvolgbaar, vooral als de benoeming spanningen in de gemeenschap heeft veroorzaakt. Ik kan in deze verwijzen naar de moeizame politieke benoeming van de nog in leven zijnde kapitein Da Abena. Deze is op voordracht van de VHP voor benoeming voorgedragen aan wijlen Gaaman Da Matodja Gazon. Tot de dag van benoeming heeft de Gaaman ondanks vele verzoeken daartoe geweigerd de voordracht te sanctioneren. Uiteraard met goed onderbouwde argumenten. Hij heeft toch na een persoonlijk verzoek van de voorzitter Ram Sardjoe met de volgende opmerking de voordracht als voornoemd gesanctioneerd. "Ik geef mijn fiat aan dit politieke verzoek, maar dit kapiteinschap eindigt met het heengaan van Da Abena". Dit betekent dat er geen opvolging plaatsvindt na het verscheiden van de benoemde kapitein.
Ik heb dit voorbeeld aangehaald om te illustreren hoe de politiek met succes poging ondernomen heeft te infiltreren in de gezagsstructuur van de in stamverband levende groepen in Suriname.

Doel van de infiltratie
Met grote zekerheid kan ik stellen dat de politieke infiltratie ingegeven is door het denken dat wanneer je de dignitarissen hebt, je automatisch een belangrijk deel van de kiezers voor de partij hebt gewonnen. Dit denken heeft in de jaren 60 van de vorige eeuw daadwerkelijk beantwoord aan de verwachtingen. Waarmee politici geen rekening gehouden hebben, is dat ook in die traditionele gemeenschappen maatschappelijke veranderingsprocessen zich voordoen en dat mede daardoor het denken en handel ook in die gemeenschappen veranderen. De kapiteins hebben nu ook begrepen dat zij evenals elke andere burger vrijelijk hun actieve en passieve kiesrecht kunnen uitoefenen. Het heeft dus geen zin continuïteit te geven aan deze goedkope politiekvoering.

Keuze van dorpsleiding
Bij de bosneger wordt de dorpsleiding voor meer dan 95% nog steeds volgens het moederlijn-principe bepaald. In vele dorpen zien wij een tendens dat geschoolde personen als kapiteins en basja's worden benoemd. Dit moet zeker als een van de veranderingsprocessen gezien worden. Wat absoluut niet ter sprake komt en zoals ik dat kan aanvoelen, in de naaste toekomst niet, is het kiezen van de kapiteins middels een verkiezing. Ik denk dat de bosnegergemeenschappen een grotere mate van eenheid hebben dan bijvoorbeeld de indiaanse gemeenschappen. Kennelijk heeft zulks te maken met de grote mate van familiaire samenstelling van de bosnegersdorpen in vergelijking tot de indiaanse dorpen.

Het was aanvankelijk ook traditie bij de indianen dat sterke figuren door wijze mannen werden voorgedragen als dorpsleiding. In die periode waren de gemeenschappen ook sterker. De eenheid was ook massief. Ik kan mij nog herinneren het gezag dat kapitein Jagendorst sr.van Bigipoika uitstraalde. Helaas is dit gezag haast nergens meer in die gemeenschap te zien.
Dit alles begon toen men besloot om middels verkiezing de dorpsleiding te bepalen. Op zich geen probleem als de organisatie van de verkiezingen buiten de invloedssfeer van politiek Paramaribo kon zijn gebleven. Dat is helaas niet gebeurt. Ook is het de VIDS niet gelukt om de bemoeienis van politiek Paramaribo met de interne aangelegenheid te weren. Dit als gevolg van de interne verdeeldheid die onder ander door de politiek veroorzaakt is binnen de VIDS.

De vraag die dan rijst, vooral met het oog op de aanstaande verkiezing in West-Suriname die door de politiek, lees Regionale Ontwikkeling, georganiseerd wordt, is welke rechtsrelatie er zal zijn tussen de gekozen kapiteins en het centrale gezag. Geldt uiteraard ook voor andere indiaanse dorpen. Kunnen de gekozen kapiteins zich rechtens nog beroepen op het traditionalisme. Zijn ze geen overheid gezagsstructuren geworden? Immers, het overheidsgezag bepaalt de regels van deelname, de wijze van stemmen en straks worden de kapiteins en basja's door hetzelfde gezag geïnstalleerd.

Hoe het ook zij het gezag van de nieuwe kapiteins zal om deze en tal van andere redenen niet meer hetzelfde zijn, zeker traditioneel niet. De rechten op gronden voor deze groep Surinamer voortvloeit uit het traditionalisme. Als dat er niet meer bestaat in een gemeenschap, dan ontlenen de leden van die gemeenschap mijns inziens dezelfde rechten op de grond als de overige Surinamers in Paramaribo en omgeving. Geen sprake meer van collectieve rechten op de gronden, maar via domeinkantoor individuele rechtstitel krijgen op een stukje grond.

Bert Eersteling