Rehabilitatie kapiteins West Suriname onvermijdelijk

Het referendum dat op 2 juni zal worden gehouden in West Suriname, is zonder meer een waardevol initiatief van de regering. Het is een goede zaak dat de indiaanse bevolking direct wordt betrokken bij bestuurlijke aangelegenheden. Een referendum is echter een niet te onderschatten peiling. Niet zelden wordt de referendumvraag of de uitslag van de keuze van het volk verschillend uitgelegd en komt men geen stap verder. Het is daarom van belang de referendumvraag, goed te formuleren. Mensen moeten vooraf precies weten waarvoor ze wel of niet kiezen.

Er zijn taalkundige en begripsinhoudelijke aspecten aan de orde omdat het referendum appelleert aan een bepaalde graad van alfabetisering en geschooldheid (genoten onderwijs). Ook is er sprake van cultuureerlijkheid en cultuuroneerlijkheid over de begripsinhoudelijke en situationele aspecten. Hoe wordt het analfabetisme opgevangen? Wat wil de vragensteller weten en hoe wordt de vraag gesteld. Interpreteert de respondent de vraag hetzelfde als de vragensteller? Zijn er beloningen in het vooruitzicht gesteld aan de respondenten? Deze min of meer technische aspecten zijn onder controle te houden.

Niet erkende dorpen, met ongelijke status
Velen weten niet dat de plaats Apoera niet hetzelfde is als het inheemse dorp Apoera, met zijn gelijknamige tegenhanger in Guyana, Epira. Section heeft een specifieke ontstaansgeschiedenis en Washabo is een uitgegroeide aanvankelijke nederzetting van een deel van het zuidelijker gelegen Ipira dat niet meer bestaat. De katholieken van Ipira verhuisden met hun katholieke leider ‘Pa Lingard’ naar het noordelijker gelegen Washabo na een ruzie met de traditionele indianen die hun sjamanen volgden.

In de onderhandelingen met de multinationals over economische projecten in die regio zijn de vertegenwoordigende kapiteins niet erkend als wettige gezanten van inheemse dorpen. Er is door de multinationals en de overheid altijd een kat en muis spel gespeeld, om zaken tegen de wil van de ‘lastige’ indianen in, door te drukken. Veel indianen zijn het oneens met de vervuilende milieuonvriendelijke praktijken, lage lonen en onbeschofte bejegening van hun leiders door particuliere investeerders. Een industrieel in het grondverzet te Apoera noemde de inheemse leiders zelfs apen. De indianen verdedigen hun grondgebied en economische zone tegen vreemde indringers (rovers), maar hun stem lijkt aan dovemans oren gericht. Er is door lokale aanhangers van de NDP in rechtstreekse communicatie met de NDP om electorale redenen met een deel van de indianen een nieuwe weg ingeslagen (voor de verkiezingen). Deze aan de NDP loyale groep is beloond met materiële zaken en met benoemingen op bestuursposten; districtscommissaris/kapitein zijn moeder en zoon. Deze manoeuvres van de NDP hebben nog meer ongelijkheden veroorzaakt in die regio zuid-west Suriname. Hartzeer over vroegere moorden tijdens de binnenlandse oorlog en ontevreden Tucayana´s spelen heden nog een zekere rol.

Peper wrijven in de bestaande wonden
Wint de reeds, zonder inspraak aangestelde nieuwe kapitein van drie dorpen, dan heeft de ruzie met de aanhang van de verliezende drie kapiteins een wettelijke grondslag gekregen en wordt die ruzie ook voortgezet. Kiezen de bewoners voor handhaving van de kapiteins dan moet de regering zijn excuses aanbieden voor de nu reeds gecreëerde situatie en de betrokken personen rehabiliteren. Er liggen aan dit referendum in West Suriname namelijk andere zaken ten grondslag die een andere kijk geven op een eventuele uitslag. De geschiedenis van de discussie over het leiderschap in de indiaanse gemeenschap wordt impliciet ook aan de orde gesteld.

Er is sprake van drie ongelijkwaardige dorpen in het geval Apoera, Section, Washabo. Er zijn door de president reeds bestuurlijke fouten gemaakt ten opzichte van de lokale bevolking. Drie kapiteins zijn zonder procedure, zonder toetsing aan de opinie van hun internationaal erkende organisatiestructuur en nationale tradities, ontheven van hun functies. Maar de ontheven kapiteins, waren formeel aangesteld overeenkomstig de geldende tradities, en vigerende wet en regelgeving. Als de bevolking nu kiest voor per dorp een aparte kapitein, dan wil dat in juridisch/politieke zin nog niet zeggen dat men heeft gekozen voor her aanstelling van de ontslagen kapiteins. Men heeft - ongeacht de referendumkeuze -dan tegelijkertijd ook gekozen voor het feit dat nu voortaan kapiteins direct gekozen worden; of drie aparte kapiteins of een kapitein voor drie dorpen.

Precedentwerking tijdbom
Als gekozen wordt voor een kapitein voor de drie dorpen, is daarmede ook een precedent geschapen voor geheel Suriname en dan is er een groot probleem met de gehele indiaanse gemeenschap in Suriname. Het referendum is een tijdbom en heeft meer voeten in de aarde dan men denkt. Een ander precedent is het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd van 18 naar 16 jaar zodat er meer kiezers zullen zijn. De vermelde argumenten voor de verlaging van de leeftijdsgrens van de kiezers zijn biologische en traditionele; de meisjes in de indiaanse gemeenschap zouden gebruikelijk al heel vroeg kinderen baren. Sluiten we ons daarbij aan? Of nemen we hiertegen stelling in het belang van de minderjarige indianen? Er zijn in het verleden rechtsprocessen geweest waarbij (prominente) stedelingen misbruik hadden gemaakt van het verschil in zeden en gewoonten tussen de indianen en de rest van de Surinaamse bevolking. Zedendelicten waar minderjarige indiaanse meisjes slachtoffer van zijn, zijn dan ook niet zeldzaam.

Het is ondanks alle schoonheidsfouten te waarderen dat de overheid beweging wil brengen in de regio Apoera, maar de werkwijze en gekozen strategie voorspelt niet veel goeds. Aan te bevelen is daarom vooraf de 3 afgezette kapiteins eerst te rehabiliteren en te compenseren voor geleden schade en ervoor te zorgen dat het draagvlak van het referendum wordt uitgebreid met de traditionele landelijke structuren van de indiaanse gemeenschap. Dit kan door aan het referendum vooraf en schriftelijk slechts een opiniërende status van een bestuurlijke ‘peiling’, te geven waarna gericht gewerkt kan worden aan beleidsdoelen in samenspraak met de lokale indianen.

Ludwich van Mulier