De afhankelijke persoon is onderdanig en aanklampend, heeft een brandende behoefte aan een ander die leidt en de weg wijst, een zelfstandige beslissing is een te hoge muur om te beklimmen. De persoon vreest een eigen mening uit angst voor afstraffing of verlies van steun en verzorging, doet zelfs onaangename dingen om zorg en steun niet te verliezen, klampt direct een ander aan om niet alleen gelaten te worden en voor zichzelf te moeten zorgen als de steun wegvalt.

Afhankelijkheid is normaal bij kleine kinderen. En in een harmonieuze samenleving is iedereen min of meer afhankelijk van elkaar. Afhankelijkheid is gezond als het gebeurt vanuit een positie van onafhankelijkheid. De afhankelijkheid is dan wederzijds. Extreme afhankelijkheid en onderwerping is een probleem dat veel voorkomt, zowel bij mannen als bij vrouwen.

Zo iemand heeft een buitensporige behoefte om verzorgd te worden. Misschien komt het door een strenge en beschermde opvoeding door angstige of autoritaire ouders die waarschuwden voor de gevaarlijke buitenwereld, waardoor zo iemand angsten heeft ontwikkeld. Zo iemand laat de ander alles bepalen, zelfs wat ze moet dragen, eten, met wie ze contact mag hebben, etc. Zonder leiding is ze hulpeloos.

Ze durft niet boos te worden op degene van wie ze zich afhankelijk voelt, uit vrees om steun te verliezen. Ze is er zelf ook van overtuigd dat ze onbekwaam en hulpeloos is en met deze gedachte houdt ze haar afhankelijkheid in stand en leert ze geen nieuwe vaardigheden. Ze gaat zelf zover dat ze dingen doet die ze niet wil doen, als het voor haar zorg oplevert. Soms verdraagt ze met ‘plezier’ grofheden, beledigingen of zelfs geweld.

Ook als er andere mogelijkheden zijn, blijft ze als een pleister plakken bij de persoon die haar slecht behandelt, omdat ze het vooruitzicht van zelfstandigheid erger vindt. Voor zo iemand is het een drama als haar ‘verzorger’ plotseling wegvalt. Ze gaat dan direct op zoek naar een andere bron van zorg en steun en is daarbij niet kieskeurig, zolang ze maar niet alleen is. Ze vindt het zelf ook stom, maar is hulpeloos. Zo iemand onderschat haar eigen vermogens om voor zichzelf te zorgen en verantwoordelijkheid te dragen.

Als ze somber en angstig wordt wanneer haar steun en toeverlaat wegvalt, kan ze bij een specialist terechtkomen. De kans is groot dat ze zich aan de specialist vastklampt en als hij niet oppast, komt hij nooit meer van haar af. Het wordt een moeilijk te stoppen behandeling. Zodra je de behandeling wil stoppen, nemen de klachten toe en dreigt de persoon zichzelf wat aan te doen, zodat de behandeling door kan gaan.

Zo iemand krijgt een coach die haar in stapjes sociale vaardigheden leert en haar beetje bij beetje frustreert in haar behoefte om afhankelijk te zijn. Een beetje angst hoort erbij en is productief voor het aanleren van nieuwe vaardigheden. De coach stelt vooraf helder vast dat de behandeling een begin en een einde heeft, dat er na zoveel keer een einde komt, zodat ze voorbereid is. De behandeling wordt geleidelijk afgebouwd als de persoon heeft geleerd om op eigen benen te staan.

Slot
Dit is de finale van de serie over persoonlijkheidsstoornissen. Sommigen hebben bezwaar tegen de term ‘persoonlijkheidsstoornis’ omdat het iemand brandmerkt. Anderen hebben er geen moeite mee, omdat het ingang biedt voor hulp en inzicht. Zo’n discussie heb je niet bij een ‘nierfunctiestoornis’, een lichamelijke afwijking die makkelijk te testen is. Een persoonlijkheidsstoornis kan ook fataal aflopen. Iemand met een persoonlijkheidsstoornis heeft een verhoogd risico op zelfmoord, vooral als er ook sprake is van depressie, angst, impulsiviteit of wanhoop.

Een ‘persoonlijkheidsstoornis’ is een construct, net zoals de Afobakadam een construct is. Het is in elkaar geknutseld om de werkelijkheid vorm te geven. Bij persoonlijkheidsstoornissen zijn doorgaans vier aspecten betrokken: I buitensporige emotionele reacties, II moeilijkheden in het contact met mensen, III negatieve overtuigingen en IV destructief gedrag. Eigenlijk kun je de labels vergeten en je richten op een van de vier aspecten die het functioneren het meest verstoren.

Vitamines helpen niet bij persoonlijkheidsstoornissen, wel een goede ‘klik’ en indringende gesprekken met een deskundige op dit gebied. Behandeling is vooral reflectie: ongedwongen in jezelf kijken en gevoelens en gedachten in je hoofd observeren. Het is ‘vrijetijdsbesteding’ met een vleugje ironie.

D. Balraadjsing