President Chan Santokhi: Niemand was voorbereid op 17 februari 2023. (Foto: René Gompers)


Gefaald. Alle veiligheidsdiensten, inlichtingendiensten... alle diensten hebben gefaald voor en tijdens de onlusten op 17 februari 2023; vandaag precies een jaar geleden. Geen enkele inlichtingen- of veiligheidsdienst heeft vóór 17 februari 2023 enige informatie kunnen verzamelen en presenteren van wat op die dag zou gebeuren. "Niemand was voorbereid. Het is het meest ernstige signaal dat we hebben gehad als regering dat de samenleving het niet meer aankan."

President Chan Santokhi blikt in een exclusief interview met Starnieuws terug op die dag. Precies een jaar geleden ontaardde een manifestatie van sociale ontevredenheid in een totale chaos waarbij er wijdverspreide plunderingen plaatsvonden en branden werden gesticht. Achteraf bekeken zegt hij dat er kleine signalen waren bij de veiligheids- en informatiediensten dat het anders zou zijn op 17 februari 2023.

Zo werd het staatshoofd door zijn eigen beveiligings- en informatieunit geadviseerd om thuis te blijven tot het tijdstip dat de parlementsvergadering op die dag zou aanvangen. De vergadering was in samenspraak ook later uitgeschreven om de actievoerders de gelegenheid te geven hun democratisch recht, om hun mening te uiten en te protesteren tot uitdrukking te brengen. "Dat was al een kleine indicatie dat er ergens toch bij de inlichtingen- en veiligheidsdienst een gevoel bestond dat er iets meer zou kunnen gebeuren," zegt Santokhi. "Bij al die andere demonstraties mocht ik wel op kantoor komen en toen kwam ik ook. Demonstraties vonden plaats en ik zat hier op kantoor."

Hij was thuis en zag live op social media de beelden van de demonstraties voorbij komen. De zorgpunten begonnen volgens het staatshoofd toen tegen afspraken in de mensen binnenkwamen met vrachtwagens en sound. "Dat was niet afgesproken." Het tweede wat opviel, was de toon die heel agressief werd. De vrachtwagen was helemaal bij het terrein van het Kabinet van de President. Het derde was de onzekerheid bij de gewapende diensten, die niet wisten wat te doen, want wat er plaatsvond was immers niet afgesproken. En er was niemand die de leiding nam om op te treden tegen de massa die steeds verder oprukte en agressiever werd. Niemand wist wie op dat moment in charge was om de situatie te beheersen en onder controle te brengen, vertelt het staatshoofd.

Paniek
Hij wist op het moment dat de eerste molotov-cocktail werd gegooid op het Assembleegebouw, dat hij als president moest ingrijpen. "Er was sprake van paniek." Wanneer de president belt naar de ministers van Justitie en Politie en Defensie om ze te vragen naar hun back-up plan, blijkt dat er geen back-up is. Geen van de twee ministers had een goed antwoord voor het staatshoofd.

Een ander handicap was dat de Mobiele Eenheid zich achter het Assembleegebouw bevond en het duurde 7 tot 8 minuten voor ze bijstand zouden kunnen geven. De veiligheidsdiensten zijn ook het slachtoffer geworden van de beperking van social media communicatie, legt Santokhi uit. "Er was op gegeven moment geen communicatie meer mogelijk." De communicatie was bewust beperkt om de aanzwelling van de onruststokers en oproepen die via social media gingen, te blokkeren. Maar daarmee waren ook de andere diensten die moesten zorgen voor orde en rust, verstoken van social media communicatie.

Dat was het moment dat de president besloot om direct naar zijn kantoor te komen. Het was de taak van zijn veiligheidsdiensten om er voor te zorgen dat hij veilig op zijn werkplek aankwam. Bij zijn aankomst achter het kabinetsgebouw zag hij de acties nog vuriger worden. Een aantal demonstranten kwam direct na zijn aankomst op hem af, zijn beveiligingsdiensten duwden hem weer in de auto. Na zo'n tien minuten nadat versterking was gekomen, kon president Santokhi veilig zijn kantoor binnen. Al die tijd moest hij vanuit zijn auto toezien op de taferelen die zich voltrokken tussen de demonstranten en zijn beveiligingsdienst.

'Instituut president beschermen'
Het eerste dat hij deed is de commandant ontbieden. "Ik heb tegen de commandant gezegd: 'de president is in het gebouw, u gaat niet alleen het gebouw beveiligen, u gaat de president goed beveiligen." Dat is het moment dat het staatshoofd de 'command en control' overnam en de situatie gelijk aanpakt. "Op dat moment zag je dat niemand voorbereid was op wat ging gebeuren, gebeurde en nog uitgebreid werd."

En terwijl de president werd gebriefd dat alles onder controle was, zag hij op social media dat niets onder controle was. "Systematische vernielingen... de mensen keken toe, niemand kon ingrijpen. Het gaat 40 minuten duren voordat het leger gaat ingrijpen."

Na evaluatie van de dag, het bekijken van de beelden, verzamelen van informatie, kan het staatshoofd alleen maar concluderen dat het heel goed was georganiseerd. Er zijn weken, maanden vooraf gegaan aan voorbereidingen in de wijken. Er is veel kapitaal investering geweest, in logistiek, in voorbereiding. Santokhi vindt het jammer dat dit alles kon plaatsvinden zonder dat er enige veiligheids- of inlichtingendienst is geweest die het hoort, ziet en het vastlegt en het bevoegde gezag informeert wat er precies gaande is.

"Uiteindelijk zie je wel dat het zodanig was georganiseerd dat er verschillende acties moesten plaatsvinden." Vernielingen waarbij het Assembleegebouw in brand gestoken moest worden. De bedoeling was om die dag het bestuur van het land over te nemen. "Chan, we gaan Chan pakken."

In elk geval was er volgens de president meer aan de hand dan de reguliere demonstraties. Over de financiers van deze operatie is er nog geen volledig duidelijk beeld, maar het onderzoek loopt nog steeds. "Natuurlijk hebben we al voldoende beeld van waar een deel van de financiering komt en dat geeft al aan dat we zeer zeer bezorgd moeten zijn van wat in het land kan gebeuren als gevolg van een stukje sociaal maatschappelijke ontevredenheid." De ontevredenheid vindt volgens Santokhi een terechte aanleiding in het zwaar sociaal economische programma waar de burger op gegeven moment heel zwaar getroffen wordt.

Door de ontevredenheid die ontstaat zijn er krachten die inspelen en goed misbruik kunnen maken van de situatie. "De diensten hebben zeer gebrekkig opgetreden, zeer zwakke respons, gebrek aan middelen, gebrek aan communicatie, gebrek aan traangas, gebrek aan uitrusting," somt het staatshoofd op. "De regering heeft in elk geval zijn les geleerd. En daarop heeft de regering goed antwoord gegeven."