Jörgen Raymann op zoek naar zijn genen

Op zondag 28 oktober 2018 woonde ik in het Bijlmerparktheater de try-out bij van het laatste theaterstuk van Jörgen Raymann: Schudden aan die boom.
In zijn boek ‘Raymann zoekt raad’ (2017) had de cabaretier toegezegd dat voor hem de tijd is aangebroken om zich niet meer te verschuilen achter grappige types (Tante Es is blijkbaar nu verleden tijd). Het zou bij hem niet primair meer gaan om grappen en grollen, maar om belangrijkere zaken van het leven.

Deze toezegging heeft Raymann met zijn nieuwste theaterproductie waargemaakt. Hij is op zoek gegaan naar zijn roots en komt tot de verrassende conclusie dat hij voorouders heeft uit vier werelddelen: Afrika, Azië, Europa en Zuid-Amerika. Het is dus een soort stamboomonderzoek, vandaar ook de aanduiding: schudden aan die boom. Met deze metafoor geeft Raymann aan dat je er moeite voor moet doen om jouw herkomst te achterhalen. Aan het publiek geeft hij ook mee dat eigenlijk iedereen een DNA-onderzoek zou moeten doen. Naar zijn mening zouden de resultaten verrassend zijn.

De mogelijkheid bestaat dat de conclusie is dat alle mensen op de wereld op de een of andere manier met elkaar verbonden zijn. Als aanhanger van de Vedantische eenheidsfilosofie spreekt deze hypothese van Raymann mij bijzonder aan. De Vedanta gaat er namelijk van uit dat al het geschapene op de een of andere manier met elkaar verbonden is, en dus een eenheid vormt. Wat dit betreft, brengt Raymann een belangrijke boodschap, hoewel deze niet nieuw is. Maar wat is er nieuw in ons universum? Prediker zei al: ‘er is niets nieuws onder de zon!’.

Raymann blijft zichzelf en brengt ook serieuze zaken op een geestige en voor het brede publiek behapbare wijze. Het merk Jörgen Raymann is dus intact gebleven. Ook de muzikale kant van het cabaretgebeuren krijgt voldoende aandacht. Alleen is het nu zo dat in plaats van een groot swingend orkest, zoals we van hem gewend waren, de cabaretier thans volstaat met één gitarist in de persoon van Ulrich de Jesus, die uit Curaçao afkomstig is. Laatstgenoemde vervult in het stuk niet alleen de rol van muzikant, maar treedt ook vaak in dialoog met Raymann op een wijze die op de lachspieren van het publiek werkt.

Het enige lied dat (bij herhaling) gebracht wordt heet ook : schudden aan die boom. Een eenvoudige melodie die door Raymann, zelf een goede zanger, op ludieke wijze gebracht wordt en het publiek op zijn verzoek uitbundig met hem meezingt. Het lied is overigens geschreven en gecomponeerd door zijn talentvolle dochter Jahlisa Raymann. Jörgen belicht zes van zijn voorouders respectievelijk van Afrikaanse, Duitse, Nederlandse, Joodse, Indiaanse en Hindoestaanse afkomst.

Op speelse wijze bespreekt hij de eigenschappen, maar in het bijzonder de vooroordelen die hen worden toegedicht. Hij gaat na in hoeverre hij zelf hieraan voldoet. Dat gebeurt op zijn geëigende Raymann wijze. Deze blijft doorspekt met humor, maar echter van een ander gehalte dan wij eerder van hem gewend waren. De platvloerse grollen waarbij het publiek soms op de grond lag van het lachen, zijn nu verdwenen. In plaats daarvan gebruikt Raymann een meer intelligente vorm van humor, waarbij vaak een beroep gedaan wordt op de algemene ontwikkeling van de toehoorders, en het op de hoogte zijn van de actualiteit.

Wat dit betreft is Raymann er inderdaad in geslaagd zijn werk naar een hoger niveau te tillen. Desondanks is het gebeuren gemakkelijk te volgen. Anders dan zijn eerdere serieuze stukken, zoals die waarin hij de rol van een psychiatrische patiënt speelde, maakt ‘Schudden aan die boom’ geen deprimerende indruk. Het geheel wordt op een luchtige wijze gepresenteerd. Uit de reacties van het publiek kan worden opgemaakt dat niemand tekenen van verveling vertoonde, terwijl er vaak uitbundig gelachen werd. De boodschap die Raymann brengt met het stuk is dat wij als mens meer moeten nagaan wat ons gemeenschappelijk bindt, in plaats van de aandacht te richten op datgene wat ons van elkaar onderscheidt. Vooral in een multiculturele samenleving heeft een dergelijke (bekende) boodschap bijzondere betekenis.

Raymann kan het niet laten om in dit verband een sneer aan het adres van minister Blok uit te delen. (Zelf zou de cabaretier het liefst alle blokkades tussen mensen onderling uit de wereld willen helpen!)
De première op 10 november in Almere wordt een ieder die van een avondje modern theater wil genieten- en zeker in deze koude dagen- warm aanbevolen.

Carlo Jadnanansing