Terugblikkend op dit haast afgelopen jaar, kunnen we vaststellen dat onze samenleving in toenemende mate geplaagd wordt door bestuurlijke missers met steeds vaker verstrekkende gevolgen voor burgers. In verschillende sectoren wordt door (semi-)overheidsinstellingen en parastatale bedrijven diverse vormen van mismanagement vertoond met een veelheid aan ondraaglijke effecten als gevolg. Enkele van de aandachtsgebieden zijn: Vraagstukken rondom schoolleiders en leerkrachten, uitbetaling kinderbijslag, uitbetaling AOV-ers, gedrag en beleid van de ministers van Onderwijs, Financiën, LVV, Volksgezondheid, een niet transparante EBS, de aanhoudende slechte kwaliteit van de Telesur diensten, enz. enz.

Toen ik de ‘openbare discussie’ zaterdag in de media las, was voor mij de maat vol. Op de noodkreet van de SVZ-medewerkers, ten einde raad over het niet kunnen ontvangen van hun december salaris, besloot de minister van Volksgezondheid eerst om ongenuanceerd terug te slaan met aantijgingen en een sommatie, om het SVZ er vervolgens aan te herinneren dat hun financial control te wensen zou overlaten en dat zij verzuimd zouden hebben verantwoording af te leggen.
Om uiteindelijk ergens aan het einde van dezelfde dag, het eigen braaksel in te slikken en een verklaring te ondertekenen voor het alsnog zullen uitbetalen van openstaande posten.

Pas echt triest is de ongenuanceerde uitspraak van de minister dat: “de ziekenhuizen moeten meer inkomsten hebben, maar domweg ongeconditioneerd geld tegen het probleem aan te gooien zoals tientallen jaren gedaan is, leidt niet tot een structurele oplossing, enz…”

Het is inderdaad juist dat de ziekenhuizen, maar ook andere onderdelen binnen de gezondheidszorg decennialang zijn ondersteund door de overheid. Daarbij moet echter ook worden meegenomen, dat de financieringsvorm welke opeenvolgende regeringen hebben gehanteerd, waarin onder meer de zgn. On- en minvermogende (Sociale Zaken) kaarten en andere financieringsstructuren een cruciale rol hebben gespeeld, veel te wensen overliet.

Nagenoeg alle regeringen keken steeds de andere kant uit, wanneer het kostenbeheersing vraagstuk van de zorgsector aan de orde werd gesteld.
Immers, het was in politiek opzicht ‘not-done’ om een groot deel van de samenleving te gaan opzadelen met een grotere eigen bijdrage voor de zorgverlening. Dat zou stemmen gaan kosten en dus was dit gehele verziekte systeem een duidelijke politieke keuze. En was het nimmer een beleidskeuze van de ziekenhuizen.

Met het afschuiven van deze verantwoordelijkheid naar de ziekenhuizen, snijdt de minister in zijn eigen vingers, want bij drie van de vijf ziekenhuizen wordt het toezicht (Raad van Commissarissen) gevoerd door toezichthouders die de regering zelf heeft benoemd. Alleen bij het SVZ en het Diakonessenhuis worden de toezichthouders door de respectievelijke kerken aangesteld.

Dat de regering Bouterse I het besluit heeft doorgevoerd om de maandelijkse betalingen aan de ziekenhuizen structureel aan te pakken, kan als moedig worden gekwalificeerd… maar helaas is de uitvoering van dit besluit op een zeer onprofessionele en knullige wijze van het ene op het andere moment door de strot van de ziekenhuizen gedrukt.
Een dergelijke maatregel dient goed doordacht te zijn, binnen een omgeving van transparantie en onderling overleg tot stand te komen en dient vooral te worden voorzien van een overbruggingstermijn.

Met een dergelijke Good Governance aanpak wordt bijvoorbeeld met de ziekenhuizen een termijn overeengekomen, waarin zijn hun interne huiswerk kunnen gaan doen zoals het doorvoeren van kostenbesparende maatregelen, identificeren en beheersen van faalkosten, het inkoopbeleid gaan herzien en afstemmen op de nieuwe gewenste exploitatiekosten. Maar ook bijvoorbeeld het herzien van de bezetting, verbeteren van de productiviteit en een adequaat onderhoudsbeleid worden dan aangepakt.

Waar het in feite op neer komt, is dat in de gehele zorgsector, dus ook in de eerstelijnszorg, verdiept inzicht dient te worden verkregen in het percentage zorgdiensten welke worden verstrekt voor iedere SRD 1,00. Ter illustratie: In de USA gaat voor iedere USD 1,00 ongeveer 40% naar de werkelijke medische zorgverlening, en de andere 60% gaan op aan een diversiteit aan zgn. ‘omgevingsfactoren’.

Good Governance
Het is de hoogste tijd voor het integraal introduceren en implementeren van Good Governance beleid bij de regering en alle overige bestuurders. Te beginnen bij het staatshoofd. Maar wat wordt precies bedoeld met Good Governance?

Good Governance omvat processen, gewoontes, beleid, wetten en regels die van betekenis zijn voor de manier waarop mensen een organisatie (een land) aansturen, besturen, beheren en controleren. Governance heeft ook betrekking op de relaties tussen de verschillende stakeholders en het realiseren van de doelen van iedere organisatie.

Good Governance wijst bovendien specifiek op het bewaken en toepassen van ethisch geïnspireerde waarden: zoals integriteit, recht doen aan de belangen van alle stakeholders, toepassing van overeengekomen regels en afspraken.

De specialist Bossert (2004) geeft de volgende beschrijving van Governance.
Governance richt zich op belanghebbenden van de organisatie, de daarmee samenhangende doelstellingen van deze organisatie, en de verantwoordelijkheid van de leiding om de doelstellingen te verwezenlijken.
Het doel van Governance is het scheppen van waarborgen voor realisatie van die doelstellingen. Dit juist vanwege de verantwoordelijkheid die de leiding hiervoor heeft.
Daarmee omvat Governance de activiteiten van sturen, beheersen, toezicht houden en verantwoorden. (J. Bossert, 2004)

Volgens Van Montfort (2001) is er sprake van Goed Bestuur (Good Governance) als de wisselwerking een zodanige institutionele invulling krijgt dat daarmee belangrijke maatschappelijke belangen (!) en morele waarden (!!) het best worden gediend. Goed Bestuur in deze betekenis richt zich dus op het creëren van voorwaarden waaronder samenwerkingsverbanden, transparantie, interactieve processen en beleidsnetwerken, gegeven de eigen verantwoordelijkheden en doelstellingen van de verschillende partijen en gegeven de maatschappelijke doelen en waarden goed kunnen functioneren.

Bij Health Care Governance (EU, 1999) als onderdeel van Public Good Governance, staat Good Governance voor een goed samenhangend geheel van het besturen van een zorgorganisatie, het toezicht daarop en de verantwoording over het beleid, het bestuur en het toezicht.
Goede gezondheidszorg begint niet bij de toename van controle en toezicht (!), maar juist aan de andere kant: bij openheid, inzichtelijkheid, communicatie en het afleggen van verantwoording.

De hartenkreet vanuit het SVZ waarmee wij zijn geconfronteerd is illustratief voor al die andere organisaties, medewerkers, scholen, leerkrachten, leerlingen, gepensioneerden, zorgvragers, ondernemers en overige burgers, die snakken naar dienstverlenend leiderschap vanuit onze huidige bestuurders.

Public Service betekent op de eerste plaats dienen! Niet jezelf en/of je portemonnee en/of partijgenoten en andere gelijkgestemden vooruithelpen.
Public Service betekent op de eerste plaats, het dienen van dit land en de samenleving.
Om dit dienend leiderschap te kunnen valideren en kunnen toetsen aan professionaliteit, kwaliteit, aan de juiste competenties, verantwoordelijkheden en aan het gewenste resultaat, is het introduceren en implementeren van Good Governance een kritische succesfactor.

Ik nodig onze bestuurders uit met elkaar en met ons, de samenleving, hierin de eerste stap te zetten en met elkaar hierover in gesprek te gaan.
Laat onze focus voor 2018 er een zijn van Goed Bestuur, zodat wij met elkaar de juiste voorwaarden scheppen om onze vraagstukken fundamenteel om te buigen naar succesvolle resultaten in het aanstaande jaar.

Henri Behr