Column: Een heet weekend in koud Nederland

Jerry Kno’Ledge Afriyie, Kunta Rincho en Mitchell Esajas zijn leidende activisten in de beweging tegen racisme en Zwarte Piet in Nederland. Mohammed Rabbae en ik hebben het initiatief genomen om een serie bijeenkomsten te organiseren onder de titel Tijd om te verbinden om activisten van verschillende sociale bewegingen tegen racisme en islamofobie bij elkaar te brengen. Er zijn intussen drie bijeenkomsten geweest. Op één van de bijeenkomsten vertelden onze zwarte activisten over de voorbereidingen voor een vreedzame actie tijdens de nationale intocht op de markt in Gouda. Afgelopen dinsdag organiseerden we een speciale informatie en instructieavond voor de actie in Gouda op zaterdag en een demonstratie in Amsterdam op zondag voor een 40-tal activisten.

Een paar dagen later nodigden Jerry, Kunta en Mitchell mij uit voor een Skype-conferentie (we zitten in verschillende steden) over organisatie, strategie en tactiek van de komende acties. Zo kwam ik terecht in een mallemolen, die één van de angstigste en mooiste ervaringen was in mijn leven. De dynamiek van onze brainstorming was fascinerend. Meningsverschillen, overeenstemming, passie, broederschap. Alles liep door elkaar heen.
De burgemeester van Gouda had ons een plaats toegewezen (Jamesplein) die op behoorlijke afstand was van de Markt waar de intocht zou plaatsvinden. Moesten we dat accepteren of toch proberen op de markt te komen en daar stilzwijgend in een grote groep aanwezig zijn? Alleen onze aanwezigheid op de Markt zou boekdelen spreken.

Jamesplein betekent isolatie van de intocht en uitbreken zou tot arrestaties leiden waar niemand iets van zou merken. De Markt in Gouda kan neo-nazi’s trekken die met geweld zouden inhakken op geweldloze demonstranten. Wordt het Martin Luther King (non-violent resistance) of Malcolm X (by anymeans necessary)? Het was vanaf het begin duidelijk: het is beide, want non-violent resistance is thé necessary mean in deze beweging. De andere partij waar we rekening mee moesten houden is de politie die ons wilden oppakken. Als dat gebeurt, laat het dan gebeuren onder de ogen van alle camera’s van de wereld.
We zouden een verklaring uitgeven als reactie op het besluit van de burgemeester van Gouda. Er werd een Google document aangemaakt, waarin iedereen vanuit verschillende plekken tegelijk kon werken en elkaars voorstellen en wijzigingen direct in de tekst kon zien. De verklaring stelt dat onze vrijheid van meningsuiting werd ingeperkt en wij de regels van de burgemeester niet zouden accepteren.

Arrestaties
Intussen mailde de politie ons een instructie dat het uitdrukkelijk verboden is om op de Markt te protesteren. Mahatma Gandhi zei dat het een morele plicht is om onrechtvaardige wetten en regels te breken. De politie moet vreedzame demonstranten beschermen tegen neo-nazi’s in plaats van ze te arresteren. Bovendien handelen we niet tegen de wet, omdat de rechter onlangs een uitspraak had gedaan dat Jerry Kno’Ledge en Quinsy Gario in 2011 het recht hadden om te demonstreren tijdens de intocht in Dordrecht.
De verklaring ging uit. De bus werd geregeld (er hadden zich 50 mensen via gmail aangemeld). We maakten een WhatsApp-groep voor de organisatoren.
Zaterdagochtend bracht een activist van de demonstraties tegen de oorlog in Palestina portofoons voor ons bij de bus in Amsterdam. We vertrokken rond 10.30 uur. Onderweg naar Gouda kregen we in de bus berichten binnen van mensen die we daar hadden op de markt en op het station. De politie was massaal uitgerukt. We krijgen meldingen dat individuele mensen en kleine groepen worden gearresteerd. Er is een bericht op internet dat de politie alle bussen en auto’s dirigeert buiten de centrumring.

Shit, dat is vervelend. We zouden gedirigeerd worden naar het Jamesplein en daar ingesloten worden. Wat te doen? Briljant idee uit de groep: we zijn een paar minuten voor Woerden. Laten we in Woerden uit de bus stappen en daar de trein naar Gouda pakken. We maken een WhatsApp aan voor de hele groep in de bus zodat we met elkaar kunnen communiceren. Hoe doen we met treinkaarten? We zijn tegen Zwarte Piet en tegen Zwart Rijden. We besluiten om de kaartjes te kopen uit de gelden die we hadden opgehaald voor de buskaarten.
Reinier, de buschauffeur en een oude linkse activist, rijdt met een lege bus naar Gouda en wordt door de politie aangehouden, die verbaasd vraagt waar de passagiers zijn. Reinier: “Ik weet het niet”.

In Woerden gingen we in kleine groepen naar Gouda en van daar naar de Markt. We zouden niets anders doen dan als een groep zwarte en witte activisten zwijgzaam toekijken als vorm van vreedzaam protest. Via Whatsapp gaven we een plek door bij de televisiecamera’s. Onze mensen beginnen te komen naar de plek. Maar voordat iedereen er was, begonnen de politierazzia’s. Ik zat in een groep die plotseling werd ingesloten door een politiekordon. We werden geduwd naar politiebussen. Darryl Danchelo begon de kreet uit de Zuid-Afrikaanse vrijheidstrijd aan te heffen: 'Amandla' (power) en de groep antwoordde 'Awethu' ('To us'). Bij de bus ging ons protest tegen dit politieoptreden door. Intussen werd
Jerry in elkaar getimmerd door de politie.
Voordat we de politiebus instapten, werden onze spullen in een plastic zak gezet. We kregen een plastic armband met een nummer dat gekoppeld was aan de zak.
De bus had twee celgedeelten. Ik stapte in het achterste deel waar al iemand zat. Hij zag er Aziatisch uit. Hij zat niet bij ons in de bus vanuit Amsterdam. Later bleken bijna 150 mensen buiten ons naar Gouda te zijn gekomen.
Ik vroeg: “Waar kom jij vandaan?”
Hij: “Ik woon in Brabant maar kom uit Sri Lanka.”
Ik (nieuwsgierig): “Helemaal uit Brabant?”
Hij: “Ja, man. We moeten iets doen tegen deze m*f*ers racisten, man. Het is erg in dit land.”
We lachten en gaven elkaar de boks. Intussen werden andere activisten in de bus gebracht. Tijdens de hele weg scandeerden we “Amandla, Awethu”, terwijl we op de ramen bonkten.

Sfeer
Op het bureau werd een kleine groep, waaronder Darryl en ik, naar een buitenplaats gebracht. Het motregende en het was koud. Maar onze gesprekken waren warm en geanimeerd. De buitenplaats was verdeeld in twee delen gescheiden door een muur. Naast ons hoorden we vrouwen – onze zusters in de strijd - lachen en praten. Mannen en vrouwen apart. “Dat is Sharia,” riepen we. Dat mag niet in Nederland!
Er was een intercom, net als bij McDonald, om te communiceren met de politie. Darryl ging er naar toe en drukte op de bel.
Agent: ”Ja”
Darryl: “Mag ik zes hamburgers, zes friet en zes stukken piza-slices?”
Agent (had kennelijk humor): “Betaal je cash of met creditkaart?”
Darryl: “Die hebben jullie allemaal in beslag genomen.”
Lachen, praten, discussiëren. We vragen ons af: wat zou er verder gebeurd zijn met de andere activisten? Wat is het effect van de arrestatie?
Na ruim anderhalf uur werden we naar een warmere cel in het gebouw gebracht. Daar zaten andere activisten, onder wie een jonge Javaanse knul van 17 jaar die op de informatieavond in Amsterdam was, Xavier Karijoikromo. Hij zit op het ROC in Amsterdam en studeert toerisme. Hij viel me op in Amsterdam, omdat hij vroeg of we al om 15.00 uur klaar konden zijn met de actie, want hij had een afspraak met zijn moeder. We moesten toen lachen om zoveel onschuld. Maar om hem daar te zien in goede spirit en enthousiasme deed me erg goed. We spraken over de betekenis van onze actie, over Marcus Garvey, Martin Luther King en Malcolm X. Hij had nooit gehoord van Garvey. Een broeder met dreadlocks gaf hem een college over Garvey.

Ik ben de oudste in deze groep van tieners en twintigers. Deze jongeren hebben de neiging om kwajongensstreken uit te voeren. Iemand was er in geslaagd om een Iphone te verbergen tijdens het fouilleren. Die haalt hij tevoorschijn en maakt foto’s van ons waaronder van Darryl en mij (zie foto). Direct daarna vliegt de deur open. Een boze agent had ons geobserveerd (er was een camera boven in de hoek bij het plafond) en eist onmiddellijk de Iphone op. Weg Iphone.
Darry kijkt naar de camera, gaat naar het toilet (in de cel is er een open toilet), neemt toiletpapier, maakt die nat en gaat naar de hoek. Een broeder vouwt zijn handen, Darryl klimt daar op en plakt het spul op de camera. Direct daarna stormt weer de boze agent binnen en eist dat de jongens stoppen of er zullen maatregelen volgen. Ik zie dat het uit de hand dreigt te lopen en grijp in. “Boys, kappen. Laten we de zaak niet laten escaleren.” Ik kalmeerde de agent, terwijl de jongens het toiletpapier verwijderden. Niemand deed moeilijk. We gingen verder met onze discussies over de geschiedenis van de anti-koloniale bevrijdingsstrijd.
Mensen denken dat vastzitten op het politiebureau angstig is. Maar dat was in dit geval niet zo. In principe gebeurt er niets anders dan wachten totdat de administratieve rompslomp wordt afgewerkt. En als je met een groep activisten bent, ben je aan het discussiëren of gewoon gezellig aan het kletsen. De gevangenis is een educatieve leerschool voor activisten.

Woede
De angst zit niet na de arrestatie, maar daarvoor. Daarvoor kan van alles en nog wat misgaan. Neonazi’s kunnen in grote getale komen. De politie is de gewapende macht. In een situatie van spanning kan een bedreigde agent schieten zoals gebeurd is met Rishi Chandrikasingh in Den Haag.
Sommige mensen presenteren ons als moedige helden die geen angst kennen. Anderen zijn dat misschien wel, maar ik niet. Ik ben bang, maar angst beheerst niet mijn leven. Ik ben bang voor mijn persoonlijke veiligheid en voor de veiligheid van mensen waarvoor ik me verantwoordelijk voel. Ik ben nooit bang geweest om mijn mening te uiten. Maar ik ben altijd bang dat iemand mij om die reden iets wil aandoen. Maar die angst heeft mij nooit verlamd of geremd om te doen wat moreel gezien noodzakelijk is. Ik hou van het leven en de liefde en hou er rekening mee dat vroeg of laat mij iets kan gebeuren vanwege mijn mening en acties. Dat gegeven – zo heb ik reeds vroeg besloten – bepaalt niet mijn leven en zal mij nooit beperken om mijn mening te uiten.
Sinds de Decembermoorden ben ik gewend aan bedreigingen. Al vroeg heb ik geleerd dat het beste middel tegen angst is: woede. Je moet de woede over onrecht die in je zit, vrijlaten, zodat die woede de angst kan beheersen, leiden en overwinnen. Maya Angelou zei: be angry, but don’t be bitter.

Ik ben ook inconsequent in mijn angst. Ik hield mijn dochter op de hoogte van de acties. Ze wilde mee met de bus vanuit Amsterdam naar Gouda. Mijn mond zei: ”Prima”, maar mijn hart schreeuwde: “Nee, blijf thuis!” Op dat moment voel ik geen angst over wat mij kon overkomen, maar een enorme angst voor wat haar zou kunnen overkomen. Intussen roep ik wel iedereen op – dus ook haar - om naar Gouda te komen. Haar moeder is net zo bang als ik dat haar iets zou kunnen overkomen. Zij praat met haar en ze besluiten dat ze niet met de bus vanuit Amsterdam naar Gouda gaat, maar samen met haar moeder de trein pakt zodat ze in de buurt zijn als mij iets overkomt. Ik ben niet blij met dit besluit. In mijn hart probeer ik de argumenten te vinden om ze tegen te houden. Ik kan geen ander argument bedenken dan dat ik van ze hou en wil dat ze ongedeerd door het leven gaan. Ik voel dat ik geen oplossing heb voor het conflict tussen mijn hart en mijn verstand. Ik laat het daarbij.
Toen ik vrij kwam, was ik blij om ze beiden te zien wachten buiten het politiebureau. Ze waren ongedeerd maar wel ongerust omdat ze geen informatie kregen over ons. Ze stonden buiten in de kou te wachten met tientallen andere activisten totdat we eruit kwamen.

De actie heeft veel waardevolle lessen opgeleverd.
Een belangrijke les is dat er een steeds grotere groep zwarte mensen is die hun angst nu verliezen om te protesteren tegen racisme. In 2011 waren twee mensen die protesteerden bij de nationale intocht. Dit jaar waren het er 200. De komende jaren zullen het er steeds meer worden. Mahatma Gandhi zei ooit: First they ignore you, then they laugh at you, then they fight you, then you win. We zitten in de derde fase.

Reacties
De mensen die in beweging komen zijn niet alleen Afro-Surinamers. Het is een brede groep inclusief witte antiracisten en activisten tegen islamofobie. Het zijn veel jongeren, zoals Xavier Karijoikromo. Er was zelfs een meisje van 13 jaar dat gearresteerd werd. Haar moeder schreef ons dat ze stonden te kijken hoe een oudere vrouw werd gearresteerd. “Mijn dochter en ik zijn nooit in aanraking geweest met de politie. Ik wil ook geen strafblad. Maar wat haar en mij raakte is dat Pro-Zwarte Pieters begonnen te lachen toen die oude vrouw werd gearresteerd. Mijn dochter begon te huilen. De politie nam ons mee. Op het bureau zeiden ze tegen haar dat ze aangeklaagd zou worden op grond van een wetsartikel. Het is zo wrang om dan het liedje op de Markt te horen ‘Al ben ik zo Zwart als Roet, ik meen het toch zo goed.’” Zondagochtend vroeg kreeg ik een bericht via Facebook: “Goedemorgen, gaat u vandaag ook weer demonstreren? Ik was gisteren ook opgepakt. Groetjes Tamira, dochter van Glenn Willemsen.” Tamira Willemsen? Wat leuk, de dochter van mijn veel te vroeg overleden vriend en ex-directeur van NiNsee. Het gaf me een bijzonder warm gevoel. Ze had de anti-racistische passie van haar vader overgenomen. Ze is een moeder van drie kleine kinderen, die haar met hun vader kwamen ophalen.
Zo zijn er talloze mensen die ik niet ken (er zijn bijna 100 van de 200 gearresteerd) die hun angst hebben overwonnen en burgerlijke ongehoorzaamheid hebben getoond door hun recht op vrijheid van meningsuiting op te eisen. Die groep zal de komende jaren groeien.

Een tweede belangrijke les is de methode van actievoeren. De methode van vreedzame burgerlijke ongehoorzaamheid is een effectieve methode om onrecht aan de kaak te stellen. Het spanningsveld bij activisten tussen By Any Means Necessary en Non-violent Resistance is oplosbaar: non-violent resistance is thé necessary mean in deze omstandigheden.

Een derde les is dat opkomen tegen onrecht het hart van ieder mens aanraakt, ongeacht etniciteit: wit, zwart, Afrikaan, Aziaat. Het geeft hoop voor de toekomst. Het is tijd om verbindingen te leggen in plaats van schotten op te trekken tussen etnische groepen.

Een vierde les is dat verandering niet tot stand komt via wetgeving, maar via sociale strijd. In dezelfde week was er een uitspraak van de Hoge Raad die de pro-Pieters in het gelijk stelde. Wij waren opgeroepen om geld te storten in een kas voor dure advocaten (10.000 euro). Ik had ook geld gegeven. De advokaten waren duur omdat zij zulke experts waren dat het vrijwel zeker was dat ze de rechtszaak zouden winnen. Weggegooid geld dus. Die 10.000 euro heeft de beweging heel hard nodig om de acties te financieren in de komende tijd. Wie wil doneren kan liever geld storten op Vereniging Zwarte Piet Niet, banknummer: Iban: NL17INGB0006472233. De actie in Gouda zal een groter effect hebben in de toekomst dan de uitspraak van de Hoge Raad.

Les
De belangrijkste les die ik geleerd heb is dat er enorm veel hoop is op een goede toekomst voor onze kinderen. Dat heeft alles te maken met de mensen die ik heb leren kennen tijdens deze actie. Een aantal ken ik langer. Ik heb ook nieuwe mensen leren kennen die me hebben geraakt.
Je hebt professionele actievoerders, voor wie arrestatie bijna een tweede beroep is. Die mensen hebben een fantastische moraal, infrastructuur en ervaring opgebouwd waar ik echt van sta te kijken. Reinier, de buschauffeur, heeft als principe dat niemand achtergelaten wordt, hoe lang het ook mag duren. Hij reed naar Den Haag om te wachten op de mensen die vrijgelaten werden en ging vervolgens naar Gouda om de rest op te halen voor de terugreis naar Amsterdam. Onze jongens wilden hem extra geld geven. Hij weigerde dat en zag het bijna als een belediging. Vergelijk dat met die dure advocaten van de rechtszaak tegen Zwarte Piet, die geen stap zouden verzetten als er niet 10.000 euro op tafel werd gelegd. Als een arrestant uit de cel komt, staan andere activisten hem of haar op te wachten en met applaus en gejuich te ontvangen. Omdat het koud en nat is, zijn er mensen die koffie en thee hebben georganiseerd inclusief bekers en broodjes. Het gevoel van solidariteit is enorm sterk. Hoe kan dit je niet raken?

In Amsterdam deed zich een vervelende situatie voor die me nog meer emotioneel raakte. De demonstratie op het Beursplein was gepland van 11.00-12.00 uur. Daarna zouden de meeste mensen naar huis gaan. Sommige activisten hadden gepland om bij de intocht een vreedzaam en stil protest te houden door op De Dam hun T-shirt te tonen tegen Zwarte Piet. We verwachten geen arrestaties zoals in Gouda.
Maar een politie-actie leidde tot iets anders. Abulkassim Al-Jaberi, één van de leidende activisten in de solidariteitsbeweging met Palestina, was uitgenodigd om op het Beursplein te spreken. De politie en inlichtingendiensten hebben deze jongeman al langer in het vizier vanwege zijn rol in de Palestina demonstraties. De demonstratie op het Beursplein was amper afgelopen, toen de politie besloot om hem te pakken. Zoals veel jongeren is hij radicaal in zijn taalgebruik en heeft op een gegeven moment in zijn speech gezegd “Fuck de koningin”. De politie zag haar kans en besloot hem te arresteren vanwege de “belediging van het koningshuis”. Het gevolg was dat een grote groep demonstranten tegen de arrestatie inging. Terwijl hij werd weggevoerd naar een bureau in de buurt trok de groep luid protesterend daar naar toe om zijn invrijheidstelling te eisen. Ik had de leiding over de ordedienst van de demonstratie en was meegegaan om zijn vrijheid te eisen. De politiecommandant weigerde me te spreken en eiste dat de demonstranten weg gingen. Dat wilden we niet. Intussen was Abulkassim vrij snel vanuit Amsterdam centrum afgevoerd naar een cellencomplex in Amsterdam Bijlmer. We besloten met een groep naar de Bijlmer te gaan. Daar bleek dat ze hem mogelijk voor drie dagen zouden vasthouden (maximumstraf voor de belediging van het Koningshuis is vijf jaar). Zijn advokaat was op een scooter gekomen om hem juridisch bij te staan.

Wat in die paar uur gebeurde was voor mij een emotioneel hoogtepunt van dit strijdweekend. Opnieuw was het gevoel dat we Abulkassim niet in de steek zouden laten. Dus bleven we uren wachten in de motregen en in een halletje op bericht van zijn advocaat. In die uren hadden we tijd om elkaar te leren kennen en met elkaar te praten. Ik sprak met twee witte activisten over de verbindingen tussen wit en zwart in deze strijd. Maar het meest opmerkelijke was de zelfkritiek. Ik ken Abulkassim. Hij had mijn zoon kunnen zijn. Hij speelde basketbal net als mijn zoon. Hij is gewoon een leuke intelligente vent. Ik heb hem en zijn broer gevraagd om een boek te schrijven over ISIS. Ik mag hem om op een of andere manier erg graag. Maar zijn uitspraak was op dat moment onhandig en had de andere actie in de wielen gereden, want iedereen ging nu naar de Bijlmer. Ik was daarom in eerste instantie ook een beetje boos op hem. Maar in deze beweging staat solidariteit op de eerste plaats. Hem vrij krijgen is de eerste prioriteit. Daarna praten we wel over onze meningsverschillen. Tijdens het wachten waren er meer mensen die vraagtekens plaatsten achter de wijsheid van zijn uitspraken. En dat heeft me geraakt, want het laat zien dat onze beweging bestaat uit mensen die goed nadenken over wat ze doen en kritisch zijn naar zichzelf. Tegelijkertijd zijn we enorm solidair met elkaar.
Die discussie voerde Abulkassim ook in zijn eigen hoofd. Want toen zijn advocaat naar buiten kwam, meldde hij dat Abulkassim zijn excuses bood aan de organisatie van Zwarte Piet en spijt had getoond dat hij de kans had geboden aan de politie om de demonstratie om die manier te laten eindigen. Ik reageerde vanuit de organisatie met de boodschap dat nu ons hart moet spreken en die zegt dat we hem bij ons willen hebben in vrijheid. Later zal ons verstand praten over strategie en taktiek.

Diep getroffen
Het cellencomplex is een paar honderd meter van het Bijlmerpark Theater. We gingen daar naar toe om ergens een warme plek te hebben, en in het café wat te eten en te drinken. We kunnen geen drie dagen wachten buiten de cel. Ik zag plotseling de vriendin van Abulkassim huilen van wanhoop. Dat heeft mij zo diep getroffen. Tussen al dat sterke en stoere activisme is hier de kwetsbaarheid van wat ons drijft zo treffend in beeld. Ze werd getroost door de broer van Abulkassim.
Voordat we goed hadden gesproken over wie blijft en wie vertrekt, kregen we plotseling een telefoontje. Hij was vrijgelaten. Zijn broer, vriendin en ik haasten ons naar hem toe. Bij het cellencomplex heb je een heuvel. Hij stond aan de top en werd omhelsd door zijn broer en vriendin. Toen ik aankwam, kwam hij heel emotioneel naar me toe. We omhelsden elkaar. Hij bood zijn verontschuldigingen aan. Ik vertelde hem hoe blij ik was dat hij vrij was. Zijn actie heeft onze band niet zwakker, maar sterker gemaakt. Plotseling hoorde ik geroep en geklap. Van boven zag ik hoe beneden de hele groep activisten de heuvel opkwam onder het scanderen van “A-bul-kas-sim” en dan snel achter elkaar klappen. Het was een prachtig beeld om van boven te zien. Het was een beeld dat door geen camera is vastgelegd, maar een mooier moment van solidariteit kan zelfs in een filmscript niet bedacht worden.

Het toont wat ons drijft: revolutionaire liefde. De Indiase vrijheidsstrijder Subhas Chandra Bose schreef ooit dat wat echte revolutionairen drijft is niet een positie of roem, maar liefde. Hij bedoelde liefde voor de mens, voor elkaar. Het klinkt eerder soft dan stoer. Maar liefde is de reden dat we opstaan als anderen vallen door onrecht.
Jonge mensen die de heuvel oplopen om hun pas vrijgelaten broeder op die manier te verwelkomen: dat beeld vergeet ik nooit.

Zondagavond lag ik in bed met mijn vrouw. Haar hoofd lag op mijn schouders. Haar ongerustheid was voorbij. Ik wist niet veel anders te zeggen dan: liefje, ik hou van jou.

Sandew Hira