Het belangrijkste nieuws in onze regio de afgelopen week betreft de twee overeenkomsten die getekend zijn tussen de regering van Venezuela en de gezamenlijke oppositie. In april dit jaar heb ik al een column besteed aan de internationale vergadering over Venezuela.

Economische achteruitgang
De jaarinflatie in september in Venezuela was 318%, veel hoger dan de inflatie van Suriname. Toch is de inflatie in Venezuela al een stuk lager dan het was in voorgaande jaren, want in 2021 was het nog 686% en daarvoor zelfs hoger. De inflatie was in 2022 wat gedaald naar 234% door een strak beleid van beperking van overheidsuitgaven, vasthouden van de wisselkoers en verhoogde belastingen. De buitenlandse schuld van Venezuela lag in 2022 rond de US$ 160 miljard oftewel 158% van het BBP en ze kunnen het niet betalen.

Venezuela is het land met de grootste oliereserves ter wereld. Het land verdient het meeste aan de export van olie en in 2012 was dat zelfs US$ 94 miljard. Na een grote staking in 2002 tegen de regering van Hugo Chavez werden 18.000 werknemers in de olie-industrie ontslagen. Ook moesten buitenlandse bedrijven tenminste 51% van hun aandelen aan de PVDSA verkopen. Hij benoemde politieke managers in het grote staatsbedrijf PVDSA, dat tot dan toe vrij zelfstandig opereerde. Vele deskundigen trokken daardoor weg. 

Het geld van de PVDSA werd voor sociale programma’s gebruikt en er werd veel te weinig geïnvesteerd in onderhoud en investeringen in de oliesector. Ook werd veel olie goedkoop aan Cuba verkocht. Door al deze maatregelen is de olieproductie en -export, die 85% van de deviezen binnenbracht, enorm achteruit gegaan. De inkomsten uit olie waren in 2020 slechts USD$ 8 miljard. De overheid verdient daarom ook veel minder en kan dus veel minder doen. De sociale programma’s kunnen dus nauwelijks meer gefinancierd worden en het laat zien dat je nooit de kip die de gouden eieren legt -in Venezuela de PVDSA, bij ons Staatsolie- ziek moet maken of moet slachten.

Na het overlijden van Hugo Chavez, heeft zijn opvolger Nicolas Maduro, helaas hetzelfde beleid voortgezet. Daarbij is hij, om zeker te zijn van een overwinning, de verkiezingen gaan manipuleren en heeft hij de oppositie uitgeschakeld. Internationaal werd de verkiezingsuitslag van 2018 gezien als frauduleus en dat heeft geleid tot de erkenning van Juan Guaido als president, en ook sancties door met name de Verenigde Staten. Door die sancties kreeg Venezuela problemen om aan hun geld in het buitenland te komen en werd de verkoop van olie een probleem.

Veranderde internationale verhoudingen
Venezuela zat dus met een groot probleem en door repressief optreden, gekoppeld aan toenemende armoede, vertrokken meer dan 7 miljoen mensen uit het land. Dat leidde tot een humanitaire crisis, ook in de omliggende landen. Maduro ging steun zoeken voor zijn olie-industrie bij Rusland, Iran en China. De inkomsten gingen iets omhoog, maar het wegvallen van de Amerikaanse markt, de grootste afnemer, was een flinke klap. Door de oorlog in Oekraïne zijn de verhoudingen weer gewijzigd. Olie werd weer belangrijker en de VS keek weer naar Venezuela en wil het loskoppelen van Iran en Rusland. 

In november 2022 werd -in afstemming met de regering en oppositie- een humanitair fonds onder toezicht van de Verenigde Naties opgezet. De VS gaf Chevron toestemming om ca. 145.000 barrels per dag aan Venezolaanse olie naar de VS te exporteren (Staatsolie produceert ca. 17.000 barrels per dag), waardoor meer dan US$ 1,2 miljard in de eerste helft van 2023 is verdiend. In maart dit jaar bezocht een Amerikaanse delegatie Venezuela.

Formeel waren de regering en oppositie reeds twee jaar bezig te onderhandelen in Mexico o.l.v. Noorwegen, maar die onderhandelingen waren vastgelopen. Met de komst van president Gustavo Petro in Colombia en president Lula in Brazilië, liggen de kaarten regionaal ook anders. Zij willen Venezuela weer integreren in de regio, terwijl de VS geen inmenging van Iran en Rusland in de regio wil. Maduro ziet dat hij economisch vast zit. De oppositie heeft inmiddels afstand genomen van Guaido, zodat die hobbel ook is weggenomen. 

Twee overeenkomsten getekend
Na de internationale vergadering over Venezuela van 25 april dit jaar in Colombia is er veel werk achter de schermen gedaan. Dat heeft geresulteerd dat op 17 oktober in Barbados twee overeenkomsten zijn getekend tussen de Venezolaanse regering en de belangrijkste oppositiepartijen (het Eenheids Platform).

De eerste overeenkomst gaat over verkiezingsafspraken. De presidentsverkiezingen zullen in de tweede helft van 2024 worden gehouden. Elke partij mag volgens eigen interne procedures kandidaten aanwijzen. Er komt een serieuze verbetering van de kiezerslijsten, wat belangrijk is omdat ca. 3 miljoen kiezers nog niet op die lijst staan. De Nationale Verkiezings Commissie zal internationale waarnemers uitnodigen om de verkiezingen te monitoren. De politieke partijen krijgen gelijke toegang tot de media. Ook moet de veiligheid van de kandidaten beter gegarandeerd worden.

In de tweede overeenkomst verbinden de regering en oppositie zich om de bezittingen (waaronder bankrekeningen) van Venezuela in het buitenland, veilig te stellen. Ook geven beiden aan dat ze de positie van de regering inzake het grensgeschil met Guyana zullen ondersteunen.

Onmiddellijke verlichting sancties
De VS heeft de verkiezingsovereenkomst meteen ondersteund en het ministerie van Financiën heeft in reactie hierop een algemene vergunning verstrekt voor de handel in olie, gas en goud. Die vergunning geldt voorlopig voor zes maanden om zodoende druk op het democratiseringsproces te houden.

Een dag na de ondertekening van de overeenkomsten liet de regering van Venezuela vijf van de 268 politieke gevangen vrij. Minister Blinken van Buitenlandse Zaken van de VS gaf aan dat de VS verwacht dat alle onschuldig vastgehouden buitenlandse en politieke gevangenen zullen worden vrijgelaten. Er zitten vier onschuldige Amerikanen in de Venezolaanse gevangenis.

Blinken verwacht ook dat alle kandidaten voor de verkiezingen zullen mogen meedoen. Dit laatste slaat op het feit dat de Maduro regering populaire kandidaten uitschakelt via dubieuze aantijgingen en verbod om mee te doen. Dat stuk is niet geregeld in de verkiezingsovereenkomst, maar wel belangrijk voor de verkiezingen. De meest populaire oppositiekandidaat is momenteel Maria Corina Machado, maar zij mag van de regering niet meedoen aan de verkiezingen. De komende periode zal moeten uitwijzen in welke mate de regering van Maduro zich houdt aan de afspraken.

Marten Schalkwijk

Politiek analist