De diplomatieke betrekkingen tussen India en Canada zijn ernstig verstoord, nadat de Canadese premier Justin Trudeau op maandag 17 september 2023 zei dat er “geloofwaardige beschuldigingen” zijn die Indiase overheidsagenten in verband brengen met de moord in Canada in juni 2023 op de Sikh- separatisten leider, Hardeep Singh Nijjar, die campagne voerde voor de oprichting van een onafhankelijk Sikh-thuisland genaamd 'Khalistan' (= land van het zuivere).

Khalistan beweging
Khalistan wil een onafhankelijke Sikh-staat uit India creëren, een verlangen dat teruggaat tot de onafhankelijkheid van India en Pakistan in 1947. Dit verlangen dateert vanaf de onderhandelingen rondom 1940 die voorafgingen aan de verdeling van de Punjab-regio tussen India en Pakistan. De religie van de Sikhs werd eind 15e eeuw in Punjab gesticht en heeft momenteel wereldwijd ongeveer 25 miljoen volgers. De aanhangers van de Sikh religie vormen de meerderheid van de bevolking van Punjab, maar vormen een minderheid in India, met 2% van de 1,4 miljard inwoners.

Sikh-separatisten eisen dat hun thuisland Khalistan uit Punjab wordt gecreëerd.  Dit verlangen duikt regelmatig op, het sterkst was dat tijdens de gewelddadige opstanden tussen de jaren 1970- 1980, die Punjab ongeveer tien jaar lang lamlegde.

Reactie India
De Khalistan-beweging wordt door de Indiase regering als een grote bedreiging voor de veiligheid beschouwd, terwijl de bloedigste episode in het conflict tussen de regering en Sikh-separatisten plaatsvond in 1984. De toenmalige premier Indira Gandhi stuurde het leger naar de Gouden Tempel in Amritsar, het heiligste heiligdom voor Sikhs, om de gewapende separatisten leider Sant Jarnail Singh Bhindranwale en zijn aanhangers gewelddadig te verdrijven, wat veel  kwaad bloed zette onder de Sikhs over de hele wereld.

Een paar maanden later werd Indira Gandhi in de tuin van haar eigen huis vermoord door haar Sikh-lijfwachten in New Delhi. Sikh-militanten hebben ook de schuld gekregen van het bombardement in 1985 op een Air India Boeing 747 dat van Canada naar India vloog, waarbij alle 329 mensen aan boord, omkwamen. Hoewel de Khalistan-beweging momenteel weinig steun heeft in India, heeft ze kleine steunpunten onder delen van de Sikh-diaspora in Canada, dat de grootste populatie Sikhs heeft buiten Punjab.

India woedend en bezorgd
Afgelopen april arresteerde India een predikant en Sikh-separatist Amritpal Singh omdat hij naar verluidt, de oproep voor een onafhankelijke Khalistan nieuw leven had ingeblazen, wat de vrees voor nieuw geweld in Punjab heeft doen ontstaan.
Eerder dit jaar haalde India uit naar Canada, omdat dat land toestond dat een praalwagen mocht meerijden in een parade waarin de moord op Indira Gandhi werd afgebeeld. India beschouwde dit als een verheerlijking van het separatistische geweld van de Sikhs.

India is ook boos over de vele demonstraties en vandalisme door Sikh-separatisten en hun aanhangers bij Indiase diplomatieke missies in Canada, Groot-Brittannië, de VS en Australië, en eist betere veiligheid bij lokale overheden.
Indiase diplomaten in Canada hebben bij talloze gelegenheden ook geklaagd over Ottawa's onvermogen om het 'Sikh-extremisme' aan te pakken, en de voortdurende intimidatie van Indiase diplomaten en functionarissen door Khalistanis, een belangrijk stresspunt vormt voor het Indiase buitenlandbeleid.

Premier Narendra Modi uitte grote zorgen over de Sikh-protesten in Canada, terwijl premier Trudeau aan de  G20-top in september 2023 in New Delhi, meeluisterde. Na de moord op de Sikh leider Nijjar heeft Canada nu de gesprekken over een voorgesteld handelsverdrag met India opgeschort en een geplande handelsmissie naar India uitgesteld.

Afscheidingsbewegingen in India
In het algemeen kan gesteld worden dat de militante groepen, met name die in Kashmir en de Noordoostelijke zogenaamde zevenzustersstaten (Arunachal Pradesh, Assam, Manipur, Meghalaya, Mizoram, Nagaland en Tripura) bijna allen een afscheidingsagenda hebben d.w.z. onafhankelijk willen zijn van India.

In Nagaland begon de rebellie om zich af te scheiden in 1950, in Mizoram in 1961, in Manipur in 1964, in Assam in 1979 en Tripura (=drie steden) zag  in 1990 een opleving van terroristische activiteiten.

In Tamil Nadu begon in 1980 een afscheidingsbeweging die samen met de Sri Lankese rebellen van de Liberation Tigers of Tamil Eelam (LTTE) een onafhankelijke staat voor de Tamils wilden.

In 2009 kwam na 26 jaar mogelijk een definitief einde aan de opstand van de Tamil-rebellen toen het Sri Lankese regeringsleger honderdduizenden Tamils samendreef in de laatste uithoek die de Tamil Tijgers in Sri Lanka nog controleerden. Met de val van de LTTE in Sri Lanka, lijkt ook de dreiging van de Indiase Tamils voor afscheiding sterk verminderd. De zware beschuldiging van moord door India op een separatisten leider op Canadees grondgebied, zal in het licht van de uithollende democratie in India ook bij andere westerse bondgenoten alarmbellen doen rinkelen.

Inmiddels hebben de twee landen over en weer diplomaten uitgezet en heeft India een visum verbod ingesteld voor Canadese burgers.



Rudie Alihusain

Bronnen:
Rudie Alihusain; India telt 65 actieve terroristische groepen, Starnieuws, 1 december 2013
Sammy Westfall; What is the Khalistan separatist movement behind the India-Canada rift, Washington Post, 19 september 2023.