Lula heeft tijdens G77-top banden met Cuba weer aangewakkerd

De Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva heeft zaterdag in Havana een ontmoeting gehad met zijn Cubaanse tegenhanger, wat een hernieuwing van de banden tussen de twee landen aangeeft tijdens de eerste reis van een Braziliaanse president naar het Caribische land in negen jaar.

Lula was in Havana voor de top van de Groep van 77 opkomende economieën plus China. De groep, opgericht in de jaren zestig, komt slechts enkele dagen vóór de Algemene Vergadering van de VN in New York bijeen in Cuba.

Tijdens zijn toespraak op de top zaterdag betreurde Lula het door de VS geleide embargo tegen Cuba. Het eiland "is het slachtoffer van een illegaal economisch embargo. Brazilië is tegen elke eenzijdige dwangmaatregel", zei hij.

"Wij verwerpen de opname van Cuba op de lijst van staatssponsors van terrorisme", voegde hij eraan toe. Lula verwees naar de Amerikaanse lijst van landen die volgens hen herhaaldelijk steun hebben verleend aan daden van internationaal terrorisme. Landen op de lijst zijn onderworpen aan sancties.

Cuba en Brazilië delen sterke historische en demografische banden. Braziliaanse soapseries zijn populair in Cuba en beide hebben een rijke muzikale traditie.

Lula en de voormalige Cubaanse leider Fidel Castro waren vrienden, en Lula’s nipte overwinning op de voormalige president Jair Bolsonaro bij de verkiezingen van vorig jaar werd in Cuba gevierd.

De gebeurtenis in Havana was een kans "om het herstel van de politieke en diplomatieke betrekkingen met Cuba, die volledig waren verbroken tijdens de regering-Bolsonaro, officieel te bekrachtigen", zegt Paulo Peres, een politicoloog aan de Federale Universiteit van Rio Grande do Sul.

De banden tussen de twee landen waren sterk toen Lula’s linkse Arbeiderspartij tussen 2003 en 2016 aan de macht was, maar verslechterden onder Bolsonaro, die voorstander was van het embargo.

Van Lula en de Cubaanse leider Miguel Díaz-Canel werd verwacht dat ze de Cubaanse schuld aan de Braziliaanse ontwikkelingsbank zouden bespreken. Volgens de Braziliaanse pers bedroeg de schuld ongeveer 540 miljoen dollar. De schuld werd voornamelijk opgebouwd tijdens grote werkzaamheden aan de Cubaanse haven van Mariel, ongeveer 40 kilometer ten westen van Havana.

Cuba stopte in 2018 met het betalen van de lening. Extreemrechtse bondgenoten van Bolsonaro maakten regelmatig gebruik van de kwestie om Lula ervan te beschuldigen er de voorkeur aan te geven een haven te bouwen in het communistische Cuba in plaats van nationale projecten te financieren.

"Het succesvol terugkrijgen van de fondsen die aan Cuba zijn geleend voor de financiering van werkzaamheden die door Braziliaanse bedrijven op het eiland worden uitgevoerd, zal relevant zijn om de kritiek van de oppositie op de Arbeiderspartij te weerleggen", zegt Antonio Jorge Ramalho Da Rocha, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Arbeiderspartij. Universiteit van Brasilia.

Lula is ook zeer geïnteresseerd in het vergroten van het gebruik van de haven door Braziliaanse bedrijven en het optimaal benutten van de infrastructuur om de internationale handel met het Caribisch gebied en de VS te vergemakkelijken, aldus Peres.

Een uitbreiding van de handelsbetrekkingen tussen de twee landen zal naar verwachting ook op de agenda staan. In 2022 had Brazilië een handelsoverschot van ongeveer 287 miljoen dollar met Cuba, volgens een verklaring van het Braziliaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in januari. Brazilië exporteerde voornamelijk plantaardige vetten en oliën, rijst en pluimveevlees.

Cuba bevindt zich in de greep van wat sommige deskundigen de ernstigste economische crisis sinds de Cubaanse Revolutie van 1959 hebben genoemd. Hoewel een grotere import van een reeks goederen welkom zou zijn op het eiland, wordt algemeen aangenomen dat de Cubaanse regering niet over de middelen beschikt om dit te betalen.

Maar Cuba maakt ook een transformatieproces door, met de opening van kleine en middelgrote particuliere bedrijven. Sinds kleine ondernemingen in september 2021 legaal werden, zijn er in Cuba meer dan 8.000 bedrijven gelanceerd.

De twee leiders zouden waarschijnlijk ook het Braziliaanse 'More Doctors'-programma bespreken, zei Peres. Het initiatief, gelanceerd in 2013, rekruteerde artsen uit het buitenland om in afgelegen gebieden van het land te werken waar er een gebrek aan gezondheidszorg was.

Bolsonaro bekritiseerde het programma, dat leidde tot een overhaaste opschorting ervan in de eerste dagen na zijn verkiezing in 2018.

Beide landen hebben er belang bij om 'More Doctors' opnieuw op te starten, zei Peres. De Cubaanse regering, die krap bij kas zit, zou de inkomsten uit de salarissen van de artsen verwelkomen, terwijl Brazilië nog steeds kampt met een gebrek aan gezondheidszorgprofessionals op het platteland.

Bolsonaro had weinig interesse in internationale zaken. Sinds zijn aantreden in januari probeert Lula Brazilië als een belangrijke speler op het wereldtoneel te profileren.

Onderdeel van die strategie was het maken van talloze internationale reizen, waarbij Lula heeft aangedrongen op een vernieuwing van de mondiale wereldorde ten gunste van meer macht voor de landen van het Zuiden.

Na zijn reis naar Cuba gaat Lula naar New York, waar hij de openingstoespraak zal houden van de Algemene Vergadering van de VN en een ontmoeting zal hebben met president Joe Biden in een bilaterale ontmoeting.