Legende van Lelydorp

Liliek en de onzichtbare spuiter is het winnende verhaal van de Donner/Self Reliance Schrijfwedstrijd 2023.
De auteur, Hariandi Todirijo, is een veelzijdig kunstenaar: dichter, schrijver en fotograaf. Oorspronkelijk opgeleid in de technologische wetenschappen, vond hij later zijn roeping in de journalistiek en werkte hij onder meer bij de Ware Tijd. In 2022 werd hij genomineerd voor de Ibisprijs in de categorieën proza en poëzie.

Taal en stijl
Een bijzonder aspect van deze novelle van 104 pagina’s is het gebruik van een variant van het Nederlands die bekendstaat als het Surinaams-Nederlands. In navolging van dr. Hein Eersel lijkt het verstandig om het begrip Surinaams te reserveren voor het Surinaams-Nederlands, terwijl de lingua franca van ons land beter aangeduid kan worden als Sranan of Sranantongo. Zo wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen beide talen. Wanneer iemand zegt “ik spreek Surinaams”, zou men dus moeten vragen of hij het Surinaams-Nederlands of het Sranan bedoelt.
Het boek is grotendeels in het Surinaams-Nederlands geschreven, maar bevat ook woorden uit het Sranan en Surinaams-Javaans, die cursief zijn weergegeven en waar nodig worden toegelicht.

Setting en achtergrond
De titel verwijst naar Liliek, zowel de naam van de hoofdpersoon als het Surinaams-Javaanse woord voor “kleine jongen”. Het verhaal speelt zich hoofdzakelijk af in Lelydorp, vermoedelijk in de tweede helft van de twintigste eeuw, maar vóór het einde daarvan. Hoewel geen jaartallen worden genoemd, duiden verwijzingen naar de mijnbouwactiviteiten van Suralco en frisdranken als Spur Cola van Canada Dry alsmede de beschrijving van de infrastructuur op die periode. Ook de winkel G.R. Sing, die destijds al bestond en nu nog steeds, fungeert als herkenningspunt.

Deze situering maakt Liliek en de onzichtbare spuiter tot het eerste literaire werk dat Lelydorp van binnenuit beschrijft. Todirijo weet het tempo van het dagelijks leven, de sociale verhoudingen en het gemeenschapsgevoel op treffende wijze weer te geven.

Het mysterie
Liliek is een nieuwsgierige jongen die gefascineerd raakt door verhalen over de openbare begraafplaats aan de Schotelweg. Volgens de bewoners zou daar een “onzichtbare spuiter” rondwaren die het gras op mysterieuze wijze doet verdorren.
Een fragment uit het boek (p. 60) vangt deze sfeer goed:
“Vanmorgen was het achter dat grote bamboebos, achterop de begraafplaats. Vrijdag was al het gras nog gewoon groen. En nu is alles daar helemaal droog. Bruin, bruin, bruin. Maar er was niemand geweest om te spuiten. (…) Normaal, als je door hoog wied heen liep, zou je een pad moeten zien waar het getrapte gras bleef liggen. Maar ook deze keer was er daarvan helemaal niets te zien.”

Ondanks dat zijn vader als kenner van de omgeving meer zou moeten weten, besluit Liliek zelf op onderzoek uit te gaan. Hij bevraagt buurtbewoners, maar merkt dat niemand openlijk wil praten. De angst en eerbied voor spirituele krachten zijn diep verankerd in de gemeenschap.

Het mysterie van de begraafplaats laat hem echter niet los. In zijn jeugdige vasthoudendheid beraamt hij een plan om de waarheid te achterhalen. Hij werkt het in het geheim uit, vastbesloten om te slagen. Terwijl hij zijn experiment afwacht, slaat het noodlot toe op een wijze die doet denken aan de onvermijdelijke tragiek van een Grieks drama.

Todirijo weet de spanning zorgvuldig op te bouwen en de lezer tot de laatste bladzijde te boeien. De dialogen voelen authentiek aan en weerspiegelen het spraakgebruik van de gemeenschap.

Thema’s en betekenis
Een van de grote verdiensten van Hariandi Todirijo is zijn vermogen om de couleur locale van Lelydorp pakkend weer te geven. Niet alleen de fysieke omgeving, maar ook de sociale structuren en onderlinge verhoudingen binnen de Surinaams-Javaanse gemeenschap worden met warmte en respect beschreven.

De novelle laat zien hoe traditie, geloof en nieuwsgierigheid met elkaar botsen binnen een kleine gemeenschap waar mondelinge overlevering nog steeds de norm is. Voor jongeren is Liliek een herkenbaar personage: een jongen vol vragen, gedreven door kennisdrang en gemeenschapszin. Hij maakt deel uit van een ploeg die de begraafplaats onderhoudt – een symbolische daad van zorg en verbondenheid.

Het verhaal kan gelezen worden als een legende van Lelydorp. Achter de eenvoudige handeling van het schoonmaken van een begraafplaats schuilt een dieper besef van verantwoordelijkheid, toewijding en respect voor de doden.

Slotbeschouwing
Liliek is een literaire ode aan de spirituele beleving en culturele rijkdom van Lelydorp.
Hariandi Todirijo toont zich hierin een schrijver met een scherp oog voor detail en een diepe verbondenheid met zijn afkomst. Zijn taalgebruik is toegankelijk en zelfs voor Mulo-leerlingen eenvoudig te volgen. Zijn thematiek is universeel, maar geworteld in de Surinaamse realiteit.

Carlo Jadnanansing

De presentatie van het boek vindt plaats op woensdag 29 oktober 2025 in de B.S. Het Park om 19.00 uur.