Niger
Niger is geen Nigeria, maar een land in West Afrika dat aan zeven andere landen grenst. Het is bijna 8 keer zo groot als Suriname, maar 80% van het gebied ligt in de Saharawoestijn en is onvruchtbaar. Het land is een van de armste Afrikaanse landen en een groot deel van de 25 miljoen inwoners leeft van zelfvoorzienende landbouw. Bijna iedereen is moslim en voorbehoedsmiddelen worden weinig gebruikt, waardoor er een hoge bevolkingsgroei is. Net als in Suriname is goud het belangrijkste exportproduct van Niger, maar het land exporteert ook radioactieve chemicaliën en uranium, en heeft een kleine olie-industrie. Daarnaast is er wat agrarische export.
 
Politieke ontwikkeling Niger
Niger werd in 1960 onafhankelijk, maar heeft geen sterke democratische traditie. Er zijn weinig verkiezingen gehouden. Het land heeft meer militaire regimes gekend dan burgerregimes. Dit heeft o.m. te maken met etnische conflicten waarbij bepaalde etnische stammen -met name de Tuaregs (11% van de bevolking) in het noorden- zich achtergesteld voelen en gewapend verzet hebben ontketend. De grootste stam zijn de Hausa’s (53%). Het noorden van het land is door de activiteiten van de rebellen zwak beveiligd, wat weer andere gevolgen heeft.

Radicale islamitische groepen in grensgebieden
De ontwikkelingen in verschillende buurlanden hebben invloed uitgeoefend op de veiligheidssituatie in Niger. In Libië, in het noorden ontstond er na de val van de dictator Muammar Ghadafi in 2011 een chaotische politieke situatie met verschillende gewapende facties. In 2014 vormden Libische veteranen die naar Irak geweest waren om voor de Islamic State (IS) te strijden, militante groepen in Libië.  Ze werken samen met andere militante groepen en rekruteren veel strijders uit landen zoals Tjaad en Mali. In Mali is er al sinds 2012 een intern conflict gaande, terwijl in 2015 Malinese jihadisten (fanatieke moslim strijders) vanuit het westen in Niger actief werden, gestimuleerd door Al Qaeda en Islamic State. 

In Nigeria was vanaf 2009 de Boko Haram jihadistische groep actief, die ook activiteiten in het grensgebied met Niger ging ontplooien. Hiernaast werd Niger ook een doorgangsgebied voor Afrikanen die vanuit andere landen naar het Noorden wilden gaan om dan overzee verder te gaan naar Europa. Kortom de situatie aan de grenzen eiste een sterkere militaire aanwezigheid. Vanwege de bedreigingen van Islamic State en Al Qaeda kwam er ondersteuning vanuit Frankrijk en de Verenigde Staten.

Moeilijke omgeving voor democratie
Uit het bovenstaande blijkt dat Niger constant bedreigd wordt door interne en de laatste tijd voornamelijk externe rebellengroepen. Het betekent dat gekozen burgerregeringen steeds moeten samenwerken met de militairen. Maar de militairen vinden zichzelf ook belangrijke spelers en hebben weinig geduld met langere democratische processen. Daarbij komt dat de democratische partijen vaak tegenover elkaar staan en elkaar beschuldigen van corruptie e.d. Daarbij wordt dan weer een beroep gedaan op de militairen om in te grijpen. 

De laatste verkiezingen zijn in februari 2021 gehouden, waarbij de overwinning ging naar Mohamed Bazoum. Dit was de eerste keer in Niger, sinds 1960, dat de ene democratisch gekozen president de macht overdroeg aan een andere gekozen president. Twee dagen voor hij ingezworen werd, was er een couppoging om hem af te zetten, die echter mislukte. Op 26 juli jl. is de coup wel gelukt en werd Bazoum, een etnische Arabier (slechts 0,4% van de bevolking), afgezet door de presidentiële garde, maar ondersteund door het leger. De reden tot afzetting die gegeven werd betrof de verslechterde veiligheidssituatie, maar ook de slechte sociale en economische situatie.

Ingrijpen ECOWAS
Het hoofd van de presidentiële garde, generaal Abdourahamane Tchiani, heeft zichzelf uitgeroepen tot nieuwe president van Niger. Hij heeft inmiddels vijf militaire overeenkomsten met Frankrijk opgezegd. De baas van de Russische Wagner Groep liet zich positief uit over de coup en bood zijn leger aan om orde te herstellen. Volgens Oekraine zit Rusland achter de coup, wat weer te maken heeft met de invloedsfeer in Afrika. Door ondersteuners van de coup werd flink gezwaaid met Russische vlaggen. De coup heeft in ieder geval tot veroordeling geleid door Frankrijk en de Europese Unie, die meteen ook hun financiële steun opschorten. 

Nigeria heeft de stroomvoorziening naar Niger afgesloten; Niger betrekt 70% van haar elektriciteit uit Nigeria. Ook de ECOWAS heeft de coup veroordeeld. ECOWAS is de Caricom van west Afrika en Niger is een van de 15 lidlanden. Ze hebben meteen een onderhandelaar gestuurd en op 10 augustus kwamen de staatshoofden van ECOWAS in een speciale vergadering in Nigeria bijeen over de politieke situatie in Niger. Ze waren vrij duidelijk in hun oproep aan de coupplegers in Niger en dreigden zelfs met militair ingrijpen om orde te herstellen in dat land.  

Inmiddels hebben 11 van de lidlanden steun toegezegd aan een militaire operatie in Niger. Er zijn diverse bemiddelingspogingen gaande en op 19 augustus werd een ECOWAS delegatie ontvangen door de militaire leider van Niger. Daarbij zegde hij toe dat er binnen drie jaar verkiezingen zouden komen. Mali en Burkina Faso, buurlanden met militaire regimes, zijn tegen een militaire interventie en zeggen dat ze Niger gaan steunen. Het blijft een spannende situatie met effecten voor heel West-, Midden en Noord Afrika.

Marten Schalkwijk

Politiek analist