Terwijl de aarde opwarmt, zuigen meer 'flitsdroogtes' grond op

Door klimaatverandering worden droogtes sneller en heftiger, vooral een specifiek zich snel ontwikkelend door hitte aangedreven soort dat boeren verrast, zo blijkt uit een nieuwe studie. Uit een onderzoek in het tijdschrift Science van donderdag, bleek dat droogtes in het algemeen sneller worden veroorzaakt. Maar het toonde ook aan dat een speciale en bijzonder akelige plotselinge soort - door experts "flitsdroogten" genoemd - een steeds grotere voetafdruk op het doden van gewassen werpt.

Het komt alleen in het groeiseizoen voor - meestal in de zomer, maar ook in de lente en herfst - en is verraderlijk, omdat het niet alleen wordt veroorzaakt door het gebrek aan regen of sneeuw dat achter een typische langzaam beginnende droogte zit, zeiden hydrologen en meteorologen.

Wat er gebeurt, is dat de lucht zo heet en zo droog wordt, dat het water rechtstreeks uit planten en aarde zuigt.

"Het is de toenemende dorst van de atmosfeer", zegt Daniel Swain, klimaatwetenschapper van UCLA en National Center for Atmospheric Research, die geen deel uitmaakte van het onderzoek. Swain noemde de kwestie "zeer relevant in een opwarmend klimaat".

De term plotselinge droogte werd rond 2000 bedacht, maar nam pas echt een vlucht in 2012, toen een plotselinge droogte van US$ 30 miljard het midden van de Verenigde Staten trof, een van de ergste droogtes sinds de beruchte Dust Bowl, de Plains in de jaren dertig verwoestte, volgens de studie.

"Omdat het heel, heel snel gebeurt, begonnen mensen zich te concentreren op dit nieuwe fenomeen", zegt hoofdauteur Xing Yuan, decaan van de School of Hydrology and Water Resources aan de Nanjing University of Information Science and Technology in China. "Voor de droogte van 2012 ontwikkelde de droogte zich eigenlijk binnen een maand in een zeer ernstige toestand."

Het grootste deel van het stroomgebied van de Yangtze-rivier in China werd afgelopen zomer getroffen door een plotselinge droogte die zich binnen slechts een maand ontwikkelde als gevolg van hoge temperaturen, die ook bosbranden veroorzaakten, zei Yuan. Delen van de rivier droogden op en er was een energietekort in Zuid-China omdat waterkracht niet zou werken, zei hij. "Het ontwikkelde zich erg snel, dus je hebt niet genoeg tijd om je voor te bereiden op deze droogte."

Een andere plotselinge droogte vond plaats in het zuidoosten van de VS in 2016 en was een factor in verwoestende bosbranden in Gatlinburg, Tennessee, zei Jason Otkin, een co-auteur van het onderzoek en een atmosferische wetenschapper aan de Universiteit van Wisconsin, Madison.

De huidige droogte in de panhandle Oklahoma-Texas en Kansas begon twee jaar geleden als een snelle droogte, zei Joel Lisonbee, een klimatoloog bij het National Integrated Drought Information System van de National Oceanic and Atmospheric Administration in Colorado. Hij maakte geen deel uit van het onderzoek, maar prees het en zei: "in wezen zorgt een warmere wereld voor een sneller begin van droogte."

Yuan, Otkin en hun onderzoeksteam keken sinds 1951 terug op droogtes, hoe snel ze voorkwamen en wat voor soort ze waren, over de hele wereld en ontdekten dat plotselinge droogtes vaker voorkomen in bijna driekwart van de klimaatregio's van de wereld. Ze ontdekten ook dat allerlei soorten droogtes sneller optraden.

Hoewel ze niet konden kwantificeren hoeveel sneller vanwege de variabiliteit in plaatsen en tijden, zei Yuan dat het redelijk zou zijn om te zeggen dat droogtes weken eerder plaatsvinden dan ooit. Hij merkte op dat enkele van de grotere toenames van plotselinge droogtes in Europa en Australië zijn geweest. Externe experts wezen erop dat de Amazone daar gevoelig voor is. "We moeten aandacht besteden aan dit fenomeen, want het neemt toe", zei Yuan.

Het team van Yuan gebruikte ook computersimulaties – zowel met opwarming in het slechtste geval als met meer gematigde opwarming – en voorspelde dat het aandeel van plotselinge droogtes zal toenemen in een warmere wereld en dat droogtes sneller zullen blijven plaatsvinden.

Plotselinge droogtes – omdat ze het gevolg zijn van een laag bodemvochtgehalte – zijn per definitie bijzonder slecht voor de landbouw, aldus experts.

Het probleem is dat er een oude manier van denken is dat "we maanden of jaren hebben voordat we ons zorgen moeten maken over droogte", zegt Mark Svoboda, directeur van het National Drought Mitigation Centre aan de Universiteit van Nebraska-Lincoln.

Dat is de reden waarom Svoboda, die geen deel uitmaakte van deze studie, zei dat hij een pionier was in de term 'flitsende droogte' en 'het idee wilde verdrijven dat droogte zich alleen over een lange periode manifesteert'.

Het bureau van Svoboda raadt boeren, landbouwers, gemeentelijke waterleveranciers en waterkrachtcentrales aan om plannen te maken voor droogtes. Boeren en veeboeren moeten bijvoorbeeld weten hoe gevoelig ze zijn voor droogte en alternatieve plannen hebben voor aanplant of foerageren.

NOAA's Lisonbee zei in een e-mail dat het probleem is "als een boer in een langzaam ontwikkelende droogte denkt dat het komende seizoen droog zal zijn, kunnen ze dat seizoen een meer droogtetolerant gewas overwegen, maar wanneer er een plotselinge droogte optreedt, is het waarschijnlijk dat de gewassen al zitten in de grond en daar is weinig aan te doen."