Japan dringt aan op beteugelen uitstoot

De temperaturen in Japan stijgen en de zomer komt eraan. Kersenbloesems bloeien sneller dan ooit tevoren, chiffonroze dat traditioneel de lente is voor het land duikt al de tweede week in maart op.

In Osaka stegen de temperaturen op 22 maart tot 25 graden Celsius, een record voor die tijd van het jaar. Tottori, in het zuidwesten, bereikte op dezelfde dag 25,8 °C, het hoogste in 140 jaar, volgens klimatoloog Maximiliano Herrera. De temperaturen van Tottori schommelen in maart meestal rond de 12 °C.

Met thermometers die al omhoog schieten en het gebruik van fossiele brandstoffen dat nog steeds over de hele wereld sluipt en de klimaatverandering voedt, is Japan klaar voor een nieuwe zinderende zomer en loopt het een groeiend risico op overstromingen en aardverschuivingen. Het land doet er alles aan om gemeenschappen te beschermen tegen de opwarming en heeft beloofd de uitstoot te verminderen, maar op korte termijn blijft het verslechterende weer een bedreiging.

"De risico's van klimaatverandering liggen vlak voor ons", zegt Yasuaki Hijioka, adjunct-directeur van het Centrum voor aanpassing aan klimaatverandering bij het National Institute for Environmental Studies in Tsukuba, ten noordoosten van Tokio. "Je kunt in principe proberen te ontsnappen aan een overstroming. Maar hitte treft zo'n groot gebied, er is bijna geen ontkomen aan. Iedereen wordt geraakt."

Japan is al gevoelig voor natuurrampen zoals aardbevingen, tsunami's en tyfoons. Veilige infrastructuur heeft mensen grotendeels veilig gehouden. Maar door klimaatverandering worden gemeenschappen vaak overrompeld, omdat de systemen zijn ontworpen voor de weersomstandigheden uit het verleden.

"Als je het elektriciteitsnet, dat voor de 20e eeuw is ontworpen, een nieuwe eeuw van opwarming en hitte-extremen in duwt, dan zul je moeten overwegen of je energiesysteem en je gezondheidszorgsysteem echt zijn ontworpen voor een opwarmende planeet", zegt Kim Cobb, directeur van The Institute at Brown for Environment and Society.

Meer mensen worden ziek door een hitteberoerte.

Vorig jaar werden meer dan 200 temperatuurrecords gebroken in steden in het hele land, waardoor het energienet bijna vol was en meer dan 71.000 mensen naar het ziekenhuis moesten vanwege een zonnesteek in de maanden mei tot september. Patiënten waren meestal ouderen, maar volgens cijfers van de overheid werd ook een behoorlijk aantal kinderen en volwassenen van middelbare leeftijd in het ziekenhuis opgenomen. Tachtig mensen stierven.

Het opwarmende weer kan ook meer vocht vasthouden, wat overstromingen en aardverschuivingen toevoegt aan de zomervoorspelling, iets dat Japan ook steeds vaker heeft gezien.

In 2019 kwamen ultrasnelle treinen gedeeltelijk onder water te staan door tyfoon Hagibis. Huizen en snelwegen werden gevangen in aardverschuivingen. Door ondergelopen tunnels zaten mensen en auto's vast. Dammen waren niet bestand tegen de verrassend zware regenval.

Het onderzoek van Hijioka is gericht op overstromingsbeheer, zoals het omleiden van water van aanzwellende rivieren stroomopwaarts naar rijstvelden en vijvers om overstromingen te voorkomen.

Om sterfgevallen als gevolg van een hitteberoerte te voorkomen, zou een wetsontwerp bepaalde gebouwen in gemeenschappen, zoals bibliotheken met airconditioning, aanwijzen als schuilplaatsen. Dat soort wetten op nationaal niveau zijn nieuw in Japan.

Ondanks de geavanceerde economie van het land kunnen sommige mensen zich geen airconditioning veroorloven, vooral in gebieden die niet gewend zijn aan de hitte. Scholen in het noorden van Japan, zoals in Nagano, hebben vanwege de extreme hitte van de afgelopen jaren, airconditioning geïnstalleerd.

"In Japan zijn er meer mensen gestorven aan een hitteberoerte dan aan rivieroverstromingen", zei Hijioka. "We moeten klimaatverandering zien als een natuurramp."

Michio Kawamiya, directeur van het Research Center for Environmental Modeling and Application, en zijn team onderzoeken de hogere temperaturen in Japan en hoe deze mensen beïnvloeden.

Onder hun bevindingen: sinds 1953 bloeien kersenbloesems gemiddeld een dag eerder per decennium. Esdoornbladeren zijn per decennium 2,8 dagen langzamer van kleur veranderd. Het risico op tyfoons is toegenomen en de hoeveelheid sneeuw is afgenomen, ook al blijft de dreiging van zware sneeuwval bestaan.

Japan heeft enige vooruitgang geboekt bij het terugdringen van de hoeveelheid fossiele brandstoffen die het uitspuugt, maar het is nog steeds de op vijf na grootste uitstoter ter wereld. Na de kernramp in Fukushima in 2011 sloot het land de nucleaire opwekking af en, noodlottig voor het klimaat, investeerde het in nieuwe kolencentrales en geïmporteerde olie en gas om het elektriciteitsnet draaiende te houden. Kerncentrales zijn sindsdien geleidelijk weer opgestart.

Aan de positieve kant heeft het uitstekende  openbaar vervoer ervoor gezorgd dat benzineslurpende auto's van de weg zijn gebleven, waardoor de ecologische voetafdruk van het land is verkleind. Sommige Japanners hebben hun airconditioning uitgeschakeld om energie te besparen, maar dat heeft gevolgen voor de gezondheid, aangezien het precies komt in een tijd waarin de hitte gevaarlijk hoge niveaus heeft bereikt.

Het land werkte al zo hard om energie te besparen door de vraag te verminderen dat meer doen vaak wordt vergeleken met "water uit een totaal droge doek wringen", zei Kawamiya in een interview op zijn kantoor in Yokohama, ten zuidwesten van Tokio.

Toch zeggen critici dat Japan meer zou kunnen doen om het gebruik van hernieuwbare energie, zoals zonne- en windenergie, te stimuleren. De regering is van plan om tegen 2030 meer dan een derde van de energievoorziening van het land uit hernieuwbare bronnen te halen en het gebruik van steenkool ergens in de jaren 2040 geleidelijk af te schaffen.

Japan maakt ook deel uit van de groep van zeven leidende economieën die beloofden tegen 2035 grotendeels vrij te zijn van fossiele brandstoffen voor elektriciteit.

Sinds Fukushima heeft Japan de meeste van de 50 kernreactoren van het land offline gehouden, als reactie op de publieke opinie die zich tegen de technologie heeft gekeerd. Kernenergie wordt als schone energie beschouwd omdat het geen broeikasgassen uitstoot, maar het produceert wel radioactief afval.

Ongeveer 10 reactoren zijn operationeel, 24 reactoren worden ontmanteld. Wat Japan uiteindelijk zal beslissen over kernenergie, blijft onduidelijk.

Hijioka, die gelooft dat Japan achterloopt in de verschuiving naar hernieuwbare energie, zei dat hij gefrustreerd was door beleidsmakers die volgens hem moeite hebben gedaan om de klimaatverandering aan te pakken, maar aandringen op een terugkeer naar kernenergie.

Ondanks het potentieel om de opwarming van de planeet te beteugelen, blijven sommige experts op het gebied van klimaatverandering sceptisch over het gebruik van kernenergie, vanwege de kosten en tijdschema's van projecten in vergelijking met hoe snel en goedkoop een equivalente hoeveelheid hernieuwbare energie online kan komen. Ook bij het publiek zijn er zorgen.

"Het is volkomen onverantwoordelijk als we aan de volgende generatie denken", zei Hijioka. "We kunnen oud zijn, en we kunnen sterven, dus het maakt misschien niet uit. Maar hoe zit het met onze kinderen?"