Drugshandel oorzaak toename moorden in Costa Rica

In deze kleurrijke Caribische haven, waar passagiers van cruiseschepen worden meegenomen naar jungle-avonturen in het binnenland van Costa Rica, probeert de lokale bevolking in het donker thuis te zijn en patrouilleert de politie met geweren van hoog kaliber in het licht van het stijgende drugsgeweld.

Costa Rica registreerde vorig jaar een recordaantal van 657 moorden. Limon – met een moordcijfer dat vijf keer hoger ligt dan het nationale gemiddelde – was het epicentrum.

Het bloedvergieten in een land dat beter bekend staat om zijn relaxte, "het is allemaal goed"-perspectief en het ontbreken van een permanent leger heeft geleid tot publieke verontwaardiging terwijl de regering van president Rodrigo Chaves naar antwoorden zoekt.

Waar Costa Rica voorheen slechts een doorgang was voor cocaïne in noordelijke richting van Colombiaanse en Mexicaanse kartels, zeggen de autoriteiten dat het nu een opslag- en overslagpunt is voor drugs die door Costa Ricaanse bendes van eigen bodem naar Europa worden gestuurd.

In Limon heeft die veranderende criminele dynamiek zich vermengd met aanzwellende rijen jonge werkloze mannen die de meerderheid uitmaken van de slachtoffers in hevige territoriale gevechten.

Martín Arias, de plaatsvervangend minister van Veiligheid en hoofd van de kustwacht van Costa Rica, zei dat het geweld van Limon voortkomt uit geschillen over zowel de controle van cocaïne die naar Europa wordt verscheept als de lokaal verkochte marihuana.

In januari ontmantelden de autoriteiten een bende die bezig was drugs door de containerhaven te smokkelen. Cocaïne was uitgescheiden in de wanden van de stalen containers en zelfs verpakt tussen ananas en yucca op weg naar Spanje en Nederland.

Buitenlandse drugshandelaren betaalden vroeger Costa Ricaanse vissers om benzine naar hun smokkelboten te brengen.

"Later zeiden de Mexicaanse narco's:' We gaan geen geld gebruiken; we gaan het spoor niet verlaten dat geld achterlaat in banken, in systemen; we gaan betalen in cocaïne, '' zei Arias.

Aanvankelijk hadden de vissers en hun compagnons niet de contacten om hun cocaïne in het buitenland te verkopen, dus verkochten ze het lokaal als crack. Maar toen ze zich eenmaal realiseerden hoeveel meer de cocaïne waard was in Europa, begonnen ze het de haven uit te smokkelen, zei hij.

Ondertussen arriveerde er marihuana uit Jamaica en Colombia en vochten bendes om de lokale markt. Slachtoffers van dat geweld bevinden zich meestal in gemarginaliseerde buurten, zei Arias.

De Costa Ricaanse autoriteiten classificeerden 421 van de 657 moorden van vorig jaar als "afrekening".

Voormalig minister van Veiligheid Gustavo Mata schatte dat 80% van de moorden in Costa Rica verband hield met de groei van de drugshandel. "We hadden het altijd over Colombiaanse kartels, Mexicaanse kartels," zei Mata. Maar nu hebben onderzoekers bendes gevonden onder leiding van Costa Ricanen, zei hij.

Mata, die van 2015 tot 2018 minister van Veiligheid was, zei dat Costa Rica een "enorm magazijn" van drugs en een operatiecentrum voor export naar Europa was geworden.

De scheepvaartactiviteiten van de haven van Limon - zowel legaal als illegaal - hebben het in het centrum van geweld geplaatst.

"In Limon zijn er vier sterke criminele groepen die strijden om de drugsmarkt", zegt Randall Zúñiga, directeur van de gerechtelijke onderzoeksafdeling van Costa Rica. Deze groepen botsen, en "over het algemeen zijn de mensen die sterven verkopers of leden van de criminele groepen."

Maar het geweld bleef niet beperkt tot Limon of degenen die betrokken zijn bij de drugshandel.

De schietpartij op 28 februari van de 8-jarige Samuel Arroyo, gedood door een verdwaalde kogel terwijl hij sliep in de hoofdstad San Jose, veroorzaakte grote verontwaardiging. Costa Ricanen zonder enige band met de familie van de jongen kwamen naar zijn begrafenis met witte ballonnen.

President Chaves zei dat Samuel stierf op een manier die "schandalig, onverklaarbaar en onaanvaardbaar" was. De president zei dat de schietpartij blijkbaar het gevolg was van een bendeoorlog. Een 15-jarige werd gearresteerd in verband met de dood.

Een maand eerder organiseerde Ingrid Muñoz een demonstratie buiten de federale rechtbanken in San Jose om actie te eisen nadat haar 19-jarige zoon Keylor Gambia was vermoord toen hij zijn vriendin verdedigde tegen een aanval.

"Wat we zoeken is om bewustzijn te creëren zodat er geen straffeloosheid is", zei Muñoz. "Wat we willen is gerechtigheid, zodat zowel de rechters als de aanklagers de ernstige situatie begrijpen waarin niet alleen de jeugd, maar iedereen in het land leeft."

Minister van Veiligheid Jorge Torres bekritiseerde in januari in zijn commentaar op het congres een rechtssysteem waarin hij zei dat degenen die zijn veroordeeld voor drugsovertredingen slechts een fractie van hun gevangenisstraf uitzitten. "Er zijn misdaden waarvoor je de hele straf moet uitzitten."

Torres zei dat hij tegen juni een nieuwe veiligheidsstrategie klaar zou hebben, maar ondertussen waren er meer middelen voor de politie nodig. "Als we dit op korte termijn willen oplossen, hebben we meer politie op straat nodig."

Limon ligt 160 kilometer ten oosten van San Jose. Het is de belangrijkste haven van Costa Rica en verwerkt een groot deel van de export van het land naar de Verenigde Staten en Europa. In 2018 privatiseerde de overheid haar containerhaven en gaf de concessie aan een Nederlands bedrijf.

Antonio Wells, secretaris-generaal van de havenarbeidersvakbond voor de Atlantische havens van Costa Rica, zei dat zo'n 7.000 banen verloren zijn gegaan door de havenprivatisering, die hij de schuld geeft van de sociale problemen van Limon.

Vorig jaar was Limon het kanton met het op één na hoogste moordcijfer met meer dan 62 moorden per 100.000 inwoners.

"Als er geen banen zijn, klinkt het vreselijk om te zeggen, maar voor velen is huurmoordenaar zijn het dichtst bij een baan", zei Wells.

Het aantal moorden in Costa Rica is de afgelopen vier jaar gestegen. Het cijfer van vorig jaar was 12,6 per 100.000 inwoners, nog steeds slechts ongeveer een derde van Honduras, maar het hoogste voor Costa Rica sinds minstens 1990.

Costa Rica's Association of Professionals in Economic Sciences vond in januari een sterke correlatie tussen lage ontwikkelingsniveaus en hoge moordcijfers in de meest gewelddadige kantons zoals Limon.

"Dit is niet de Limon waarin ik ben opgegroeid", zei een gepensioneerde die zich alleen identificeerde als David, onlangs terwijl hij met anderen praatte op het centrale plein van de stad. "Na negen uur 's avonds kun je niet meer lopen en dat is heel verdrietig."