Brazilië: 'Geen amnestie!' voor relschoppers

"Geen amnestie! Geen amnestie! Geen amnestie!" galmde het maandagmiddag tegen de muren van de stampvolle zaal van de rechtenfaculteit van de Universiteit van Sao Paulo. Binnen enkele uren was het de strijdkreet voor duizenden Brazilianen die de straten van Rio de Janeiro en Sao Paulo binnenstroomden, geschreven op protestposters en spandoeken.

De woorden zijn een eis tot vergelding tegen de aanhangers van de voormalige president Jair Bolsonaro die zondag de hoofdstad van Brazilië bestormden, en degenen die de rampspoed mogelijk maakten.

"Deze mensen moeten worden gestraft, de mensen die het hebben georganiseerd, moeten worden gestraft, degenen die er geld voor hebben gegeven, moeten worden gestraft", zei Bety Amin, een 61-jarige therapeut, op de belangrijkste boulevard van Sao Paulo. Het woord 'DEMOCRATIE' stond op de achterkant van haar shirt. "Ze vertegenwoordigen Brazilië niet. Wij vertegenwoordigen Brazilië."

De eis van demonstranten om verantwoording roept herinneringen op aan een amnestiewet die decennialang militaire leden beschermde die werden beschuldigd van misbruik en moord tijdens de dictatuur van het land van 1964-85. Een rapport van de waarheidscommissie uit 2014 leidde tot discussies over hoe Brazilië worstelt met de erfenis van het regime.

Weigeren om straffen uit te delen "kan op dit moment spanningen voorkomen, maar houdt instabiliteit in stand", schreef Luis Felipe Miguel, een professor politieke wetenschappen aan de Universiteit van Brasilia, in een column met de titel "Geen amnestie", die maandagavond werd gepubliceerd. "Dat is de les die we hadden moeten leren van het einde van de militaire dictatuur, toen Brazilië ervoor koos de moordenaars en folteraars van het regime niet te straffen."

De Braziliaanse politie had maandag al ongeveer 1.500 relschoppers opgepakt. Sommigen werden betrapt op het vernielen van het Braziliaanse Congres, het Hooggerechtshof en het presidentieel paleis. De meesten werden de volgende ochtend vastgehouden in een kampement in Brasilia. Velen werden de hele dag in een gymzaal vastgehouden, en video's die op pro-Bolsonaro-socialmediakanalen werden gedeeld, lieten sommigen zien terwijl ze klaagden over slechte behandeling in de drukke ruimte.

Honderden bejaarde en zieke gedetineerden zijn dinsdag vrijgelaten nadat ze waren ondervraagd en hun telefoons hadden laten inspecteren, meldden lokale media O Globo. De persdienst van de federale politie vertelde The Associated Press dat de politie van plan is om ten minste 1.000 mensen aan te klagen. Volgens een bulletin van de penitentiaire administratie van het federale district waren aan het begin van de middag 447 mensen overgebracht naar een detentiecentrum of gevangenis.

De regering van president Luiz Inácio Lula da Silva zegt dat het opsluiten van de relschoppers nog maar het begin is.

Minister van Justitie Flávio Dino beloofde degenen te vervolgen die achter de schermen handelden om aanhangers op sociale media op te roepen en hun vervoer te financieren op beschuldigingen van georganiseerde misdaad, het plegen van een staatsgreep en gewelddadige afschaffing van de democratische rechtsstaat. De autoriteiten onderzoeken ook beschuldigingen dat lokaal beveiligingspersoneel de vernietiging onverstoord heeft laten doorgaan.

"We kunnen en zullen geen compromissen sluiten bij het vervullen van onze wettelijke plichten", zei Dino. "Deze handeling is essentieel, zodat dergelijke gebeurtenissen zich niet herhalen."

Lula ondertekende een decreet, nu goedgekeurd door beide huizen van het Congres, waarin de federale regering werd opgedragen de controle over de veiligheid in de hoofdstad over te nemen.

Extreemrechtse elementen hebben geweigerd de electorale nederlaag van Bolsonaro te accepteren. Sinds zijn verlies op 30 oktober hebben ze hun kamp opgeslagen buiten de militaire kazerne in Brasilia, pleitend voor tussenkomst om Bolsonaro in staat te stellen aan de macht te blijven en Lula te verdrijven. Toen er geen staatsgreep kwam, kwamen ze zelf in opstand.

Uitgedost in het groen en geel van de nationale vlag sloegen ze ruiten in, gooiden meubels omver en gooiden computers en printers op de grond. Ze sloegen gaten in een enorm schilderij van Emiliano Di Cavalcanti in het presidentieel paleis en vernielden andere kunstwerken. Ze gooiden de U-vormige tafel omver waar de rechters van het Hooggerechtshof samenkomen, rukten een deur van een van de kantoren van een rechter eraf en vernielden een standbeeld buiten de rechtbank. Het duurde uren voordat voordat de politie de menigte verdreef.

"Het is onaanvaardbaar wat er gisteren (zondag) is gebeurd. Het is terrorisme”, zei Marcelo Menezes, een 59-jarige politieagent uit de noordoostelijke deelstaat Pernambuco, tijdens een protest in Sao Paulo. "Ik ben hier ter verdediging van de democratie, ik ben hier ter verdediging van de mensen."

Kreten van "Geen amnestie!" werden ook gehoord tijdens de inaugurele rede van Lula op 1 januari, in reactie op de president die de verwaarlozing van de vertrekkende Bolsonaro-regering uiteenzette.

Bolsonaro, een voormalige legerkapitein, heeft heimwee gekregen naar het tijdperk van de dictatuur, prees een beruchte folteraar als een held en zei dat het regime verder had moeten gaan met het executeren van communisten. Zijn regering herdacht ook de verjaardag van de staatsgreep van Brazilië in 1964.

Politieke analisten hadden herhaaldelijk gewaarschuwd dat Bolsonaro de basis legde voor een opstand in de vorm van wat zich op 6 januari 2021 afspeelde in het Capitool van de VS. Maandenlang wakkerde hij de overtuiging aan onder hardcore supporters dat het elektronische stemsysteem van het land vatbaar was voor fraude – hoewel hij nooit enig bewijs presenteerde en onafhankelijke experts het daar niet mee eens waren.

De resultaten van de verkiezingen, die het dichtst in de buurt kwamen sinds de terugkeer van Brazilië naar de democratie, werden snel erkend door politici over het hele spectrum, waaronder enkele bondgenoten van Bolsonaro, evenals tientallen andere regeringen. De vertrekkende president verraste bijna iedereen door prompt uit het zicht te verdwijnen en noch zijn nederlaag toe te geven, noch nadrukkelijk fraude te schreeuwen. Hij en zijn partij dienden een verzoek in om miljoenen stemmen ongeldig te verklaren, dat snel werd afgewezen door de verkiezingsautoriteit.

Niets van dat alles weerhield zijn die-hard supporters van hun overtuiging dat Bolsonaro nog steeds aan de macht zou moeten zijn.

In de onmiddellijke nasleep van de rel zei Lula dat de zogenaamde "fascistische fanatici" en hun geldschieters verantwoordelijk moeten worden gehouden. Hij beschuldigde Bolsonaro er ook van de opstand aan te moedigen.

Bolsonaro ontkende zondag de beschuldiging van de president. Hij schreef op Twitter dat vreedzaam protest deel uitmaakt van democratie, maar dat vandalisme en het binnendringen van openbare gebouwen de grens overschrijden.

Autoriteiten onderzoeken ook de rol van de politie van het federale district bij het niet stoppen van de opmars van demonstranten of hen toe te staan amok te maken. Aanklagers in de hoofdstad zeiden dat lokale veiligheidstroepen op zijn minst nalatig waren. Een rechter van het hooggerechtshof heeft de regionale gouverneur, die toezicht houdt op het korps, tijdelijk geschorst wegens wat hij 'opzettelijke nalatigheid' noemde. Een andere justitiefunctionaris gaf de autoriteiten in heel Brazilië de schuld dat ze niet snel hardhandig optreden tegen 'neofascisme van eigen bodem'.

De onrust bracht de gemeentelijke en deelstaatregeringen er uiteindelijk toe om de pro-Bolsonaro-kampementen buiten de militaire kazerne op te breken. Hun tenten en dekzeilen werden afgebroken en de bewoners moesten inpakken.

Ondertussen willen pro-democratische demonstranten hun boodschap verzekeren: "Geen amnestie!" – zal worden gegeven aan zowel de wetshandhavingsinstanties als alle extreemrechtse elementen die de democratie opnieuw durven te tarten."

"Na wat er gisteren is gebeurd, moeten we de straat op", zei Marcos Gama, een gepensioneerde die maandagavond in Sao Paulo protesteerde. "We moeten reageren."