Maar veel Surinamers leven al heel lang als vogels in een kooi. Voor velen is de duisternis een bron van angst. Als het donker wordt, gaan de huizen extra op slot. Sommigen sluiten zich zo volledig op dat ze er niet meer uit kunnen als er brand uitbreekt. Anderen steken wierook aan of besprenkelen het huis met huismiddeltjes en smeken Hem om het huishouden tegen indringers te beschermen. Alleen de rijke klanten kunnen beveiligingsdiensten betalen.

De instituten die de Surinaamse samenleving zouden moeten beschermen zijn zwak, zelfs bij daglicht, laat staan ‘s nachts. De politie klaagt over onvoldoende middelen om uit te rukken of te surveilleren. Dat de politie ongemotiveerd is, is natuurlijk een aanmoediging voor overvallers. Traditioneel zijn de vroege uurtjes van de nacht de werkuren van criminelen. Maar als ze voelen dat de staatsmacht zwak is, worden ze brutaler en gaan ze bij daglicht aan het werk.

Op Starnieuws is te lezen dat de president op zijn Facebookpagina schrijft dat de criminaliteit ‘niet alleen toegenomen maar ook verruwd is’. Het is niet duidelijk op basis waarvan hij beweert dat er sprake is van een toename van de criminaliteit, omdat betrouwbare misdaadstatistieken ontbreken. De overvallen lijken wel gewelddadiger te worden.

Verhoogde criminaliteit wordt al snel in verband gebracht met de slechte economische situatie - armoede, werkloosheid, inflatie - maar dit verband is niet zo eenvoudig als het lijkt. Want de meeste arme mensen zijn geen criminelen. Net als cultuur is economie een te simpele verklaring voor de mogelijke toename van criminaliteit. Er zijn veel factoren die een rol spelen. Beschermend zijn opvoeding, opleiding, hechte familiebanden, werk, sociale controle en een goede zelfbeheersing. Het gaat om een mix van risico- en beschermende factoren die leiden tot asociaal gedrag en criminaliteit. Één ding is zeker: bijna alle gewelddadige overvallers zijn jonge mannen.

In de Global Organized Crime Index van december 2022 staat Suriname op de 95e plaats van de 193, waarbij 1 de slechtst mogelijke plaats is. Suriname scoort net als Nederland (plaats 107) gemiddeld. Het advies aan bezoekers is om de normale voorzorgsmaatregelen te nemen en bijv. niet in het donker te gaan wandelen in het centrum van Paramaribo en de Palmentuin. De meeste misdrijven zijn dan ook gelegenheidsmisdrijven. Het gaat om incidenten van gewapende overval, diefstal of inbraak. Wel zijn er kleine bendes die zich bezighouden met het beroven van ondernemers in de stad en in het binnenland.

Suriname staat bekend als doorvoerland voor cocaïne, wat alleen mogelijk is met hulp van medewerkers in havens, luchthavens en via verborgen landingsbanen in het binnenland. De laatste jaren waren er serieuze berichten van betrokkenheid van leden van de gewapende machten (en zelfs politici). Drugsgerelateerde moorden komen slechts sporadisch voor. Het grondgebied van Suriname is te groot voor wetshandhaving. Handhaving is al moeilijk in Paramaribo, laat staan daarbuiten. Daarom vluchten veel criminelen naar het binnenland of naar de grensregio’s om de politie te ontwijken.

Overigens is de kans om gedood te worden door een verkeerscrimineel - een snelheidsovertreder, een bestuurder zonder rijbewijs of een bestuurder onder invloed van alcohol of bedwelmende middelen - groter dan door een overvaller. De weg zelf is een gevaar, want alles - voetganger, fietser, scootmobieler, brommer, auto, truck, hond - gebruikt dezelfde smalle ruimte. Er zijn weinig trottoirs, laat staan fietspaden. En overal worden drempels geplaatst, vaak zonder duidelijke waarschuwing. Grote kuilen duiken overal op, vooral tijdens het regenseizoen. De politie handhaaft sporadisch, zodat automobilisten openlijk alcohol kunnen drinken uit de kofferbakken langs de weg en vervolgens weg kunnen rijden in een auto met donkere ramen en zonder goede verlichting. Maar dit terzijde.

Het is onduidelijk of de criminaliteit is toegenomen, maar het gevoel van onveiligheid neemt toe omdat de overvallers gewelddadiger te werk gaan. Bij daglicht worden voertuigen klemgereden en inzittenden aangevallen en beroofd en zijn ondernemers steeds vaker dodelijke doelwitten van criminelen. Om de criminelen te bestrijden is een goed getrainde, goed uitgeruste en gemotiveerde politie nodig. Ook de pakkans, het percentage opgeloste misdrijven moet ook omhoog. Dus meer politie op straat en meer preventief optreden, want criminelen mogen niet de baas worden op straat.