(2 januari 1939 – 25 januari 2022)
Bewaker en ridder van de rechtsstaat

In het begin van de jaren 70 maakte ik kennis met mr. John von Niesewand. Hij was toen verbonden aan het bekende advocatenkantoor van mr. Gerard van der Schroeff. Ik was in die tijd zelf jong advocaat en kandidaat-notaris. Onze eerste ontmoeting was in de advocatenkamer van het oude Kantongerecht aan de Grote Combeweg en vanaf toen bleef er een goed contact tussen ons. Hierna zal ik hem daarom soms ook bij de voornaam aanduiden met alle respect voor hem.

Toen het kantoor Van der Schroeff werd overgenomen door mr. K. Gonsalves en L. Ho-Kan-You maakte John daar ook deel van uit. Als ik mij niet vergis was hij nog verbonden aan dat kantoor toen mr. Kenneth Gonsalves, destijds deken van de Balie, op wrede wijze uit het leven werd gerukt. Op een gegeven moment besloot John toe te treden tot de Rechterlijke Macht en wel in de woelige tachtiger jaren, waarbij onder alle omstandigheden rekening moest worden gehouden met de militaire machthebbers. Het was toen geen sinecure om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht veilig te stellen.

John begon zijn rechterlijke carrière als kantonrechter-plaatsvervanger en bracht het tot President van het Hof van Justitie. Hij mag genoemd en geroemd worden niet alleen als bewaker, maar ook als ridder van de rechtsstaat. De tijd en ruimte ontbreken mij om te duiken in de vele confrontaties die de Rechterlijke Macht met de machthebbers moest voeren, maar ik hoop dat het anderen zal lukken dit belangrijk deel van onze rechtsgeschiedenis voor het nageslacht vast te leggen.

Ik beperk mij in deze necrologie tot enkele persoonlijke indrukken. Uit de vele rechtszaken die hij heeft mogen beslechten, maar ook uit de gesprekken die ik met hem gevoerd heb, kwam hij over als een deskundige en integere magistraat met een sterk ontwikkeld sociaal gevoel. Ik zei eens tegen hem: “John, ik heb de indruk dat je altijd partij kiest voor de sociaal zwakkere!” Hoewel hij niet boos werd om deze opmerking, wees hij mij terecht door te zeggen dat de rechter altijd boven partijen staat. “Vrouwe Justitia doet haar werk geblinddoekt”, antwoordde hij.
Wat in ieder geval vaststaat, is dat John de eenvoud zelve was. Hij verplaatste zich vaak te voet of per rijwiel. Ik weet niet of in die tijd de rechters al bewakers en vaste chauffeurs hadden, ik dacht van niet, maar als dat het geval was maakte hij er zelf geen of weinig gebruik van.

In zijn vonnissen zijn geen uitgebreide rechtsoverwegingen te vinden. Dit omdat hij ervan uitging dat het recht op praktische wijze beoefend moet worden. Bij hem ging het niet om theoretische beschouwingen met uitgebreide literatuur- en jurisprudentieverwijzingen, maar om uitspraken die door de justitiabelen als rechtvaardig ervaren moeten worden.
Dat hij ook kenner was van de rechtswetenschap blijkt uit het feit dat hij jarenlang docent geweest is in het Burgerlijk Procesrecht, aan onze universiteit.

Mr. von Niesewand was ook bestuurslid van de Surinaamse Juristen Vereniging en redactielid van het Surinaams Juristen Blad. In dit blad heeft hij een drietal artikelen gepubliceerd. Ik citeer een paar belangwekkende passages uit één van zijn publicaties, namelijk: Inleiding gehouden voor de RAIO-opleiding 2008-2012 op 19 januari 2008.
“De ontwikkelingen laten zien dat de rechter de rol van bewaker van de rechtsstaat daadwerkelijk is gaan vervullen en daarmee zijn positie als een geïntegreerd onderdeel van het politieke systeem heeft ingenomen. De rechter heeft zich bereid getoond tot het uitoefenen van controle op het handelen van de politieke organen, ook daar waar deze menen voor dat handelen een politieke legitimatie te hebben, voorzover handhaving van de rechtsorde daarbij betrokken is. De rechter is ook bereid door uitleg van grondwettelijke bepalingen die betrekking hebben op de rechten van de mens en burger, richting te geven aan het sociale en culturele leven. Met het voorgaande heb ik getracht aan te geven dat de rechter meer en meer geneigd is een actievere rol in te nemen bij het mede waarborgen van de ‘checks and balances' van de democratische en rechtsstatelijke rechtsorde en zich niet meer beperkt tot de traditionele taak van `bouche de la loi'.”

De visie van mr. von Niesewand als bewaker en ridder van de Surinaamse rechtsstaat spreekt voor zich.
Suriname heeft met zijn heengaan één van zijn grootste en integerste rechtsgeleerden verloren.
Gelukkig heeft hij ook een geweldige nalatenschap achtergelaten in de vorm van de vele door hem gewezen vonnissen en overige publicaties. Moge zijn ziel de eeuwige vrede ten deel vallen. Aan de nabestaanden wordt oprechte deelneming betuigd.

Carlo Jadnanansing