Adjoeba, de vrouw die voor zichzelf leert opkomen

“Surinam men are pussies, a mi Charlie say so!” stelt de echtgenoot van Adjoeba. “Ze zijn niet serieus op het werk, ze staan op de hoeken vrouwen na te fluiten, ze zijn niet in conditie, zie je hun grote buiken niet?” Hij vindt het wel prima dat ook in Suriname vrouwen worden geslagen. Maar voor Adjoeba is de aandacht van de Surinaamse mannen op straat een pluspunt, want ze krijgt eindelijk weer aandacht. Het is één van de redenen waarom haar zelfvertrouwen toeneemt. Thuis wordt ze lichamelijk en geestelijk mishandeld door Charlie met wie ze dertig jaar is getrouwd.

Adjoeba is ook de naam van het multimedia toneelspel dat vrijdag en zaterdag wordt opgevoerd in theater Thalia. De generale repetitie was woensdag. De acteurs en de muzikanten “sing and play their hearts out” tijdens de oefening. De technici zijn zeer geconcentreerd bezig geweest om onder andere het lichtenspel, het geluid, de effecten en de beamer op de juiste ‘standen’ te stellen.

De rode draad in het stuk dat voor 80 procent in het Engels wordt uitgevoerd, gaat over huiselijk geweld tegen de vrouw. Adjoeba en Charlie verlaten hun eiland in het Caribisch Gebied dat getroffen is door orkaan Irma. Het is eigenlijk meer een achtervolging; Charlie gaat Adjoeba achterna naar Suriname. In Suriname wordt het moeilijker voor hem om zijn echtgenote “in toom te houden,” terwijl Adjoeba zich langzaam maar zeker uit zijn greep ontworstelt door de kansen in Suriname aan te grijpen. Scholing is daarbij het belangrijkste.

Tolin Alexander doet de regie van het stuk dat geschreven is door Josta Vaseur. Adjoeba is gebaseerd op haar eerste boek (ze heeft er vijf geschreven) Een verboden relatie dat vertelt over mishandeling van de vrouw in het huwelijk. “Toen ik research deed ben ik erachter gekomen dat de vrouwen de geestelijke mishandeling veel erger vonden dan het lichamelijke,” licht Vaseur toe. “Velen zeiden 'die blauwe plekken verdwijnen wel maar wat hij geestelijk met me doet...dat gaat nooit meer weg.'”

“Ik heb er nooit bij stilgestaan dat uitlopen van de echtgenoot of niet meer aangeraakt worden ook onder geestelijke mishandeling valt. Aan mij vertelden de vrouwen: ‘vrouw, je lijdt verschrikkelijk als je thuis zo wordt behandeld, een man die tegen je schreeuwt, die vuile taal tegen je gebruikt, a her’ lespeki gwe,’”, memoreert Vaseur de gesprekken tijdens haar onderzoek. “Dat was voor mij een ‘eye opener’. Deze relatie moet worden verboden. Daarom heet mijn eerste boek ook zo.”

Charlie, gespeeld door Jose Parami, geeft wat inzage in de psyché van de mishandelende echtgenoot en zijn drijfveren. Zijn ‘inzichten’ verschillen nauwelijks van een Surinaamse kwaadaardige echtgenoot. De meeste zijn basaal en simplistisch, sommige worden intelligent, soms bijna filosofisch verwoord, wat duidelijk toont dat mishandeling binnen het huwelijk in alle lagen van de samenleving voorkomt.

Adjoeba, gespeeld door Brigitta Misiedjan, laat zich niet uit het veld slaan. Zij wordt gesteund door Loraine (Regina Haakmat) die ook door Irma naar Suriname is gekomen en zich ondertussen heeft opgewerkt. Adjoeba ontwikkelt zich intellectueel, krijgt haar zelfvertrouwen terug en durft het op te nemen tegen haar echtgenoot, verbaal, fysiek en soms gewapend.

Diego Lapar en Gaby Treurniet vervullen ondersteunende rollen. Rolinzo Huur, Asgar Koster, Julian Anijs en Elijah Cairo zorgen voor de ‘live’ muziek tijdens het spel. Het stuk telt een paar meezingers. Charlie laat zich tijdens één van de muziekstukken weer eens gelden. Hij richt zich dan tot de vrouwen in de zaal. Zij moeten eerst toestemming van hem krijgen om mee te doen.

Het heeft drie jaar geduurd voordat Adjoeba gereed was. Het spel is ook een ode aan wijlen Wilgo Baarn. “We zouden het samen doen, maar hij werd ziek. Hij heeft mij laten beloven om het stuk wel te brengen, omdat het belang ervan zeer groot is. Hij heeft mij ook verwezen naar Alexander. Alles viel op zijn plaats, het is er eindelijk,” licht Vaseur toe. Ze wil met dit stuk nog meer bewustzijn en meer discussies teweegbrengen.

“We hebben het einde daarom ook op deze manier gedaan. Wanneer de mensen het stuk hebben gezien zullen de tongen losgaan, het is een denkertje maar ook een discussiepunt; heeft Charlie zijn fouten ingezien, gaat Loraine blijven?” Adjoeba is eerst een hoorspel geweest en is nu een toneelstuk.

René Gompers