Ontbossen; Wie wint werkelijk?

Recent besloot het Hooggerechtshof van Brazilië zijn Boswet aan te passen, hetgeen door milieudeskundigen wordt beschouwd als een vrijbrief voor verdere ontbossing. De voornaamste reden die wordt aangegeven om de wet aan te passen is om landbouw meer kans te geven. Als dit werkelijk zo is, getuigt het van een immense miskenning van of onbekendheid met onderzoeksresultaten door gerenommeerde wetenschappelijke instituten inzake klimaat en milieu.

Juist ontbossing is de grootste vijand van landbouw in tropische gebieden. Nog maar recent constateerden onderzoekers van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek van de Europese Commissie dat veranderingen in vegetatie, zoals het kappen van bossen, opwarming van het aardoppervlak veroorzaken. Het kappen van bossen om plaats te maken voor landbouw in tropische gebieden, veroorzaakt een disbalans in energie die plaatselijk tot opwarming leidt, zeggen ze. Ze wijzen erop dat natuurlijke ecosystemen een cruciale rol spelen in de strijd tegen de klimaatverandering, luchtvervuiling en bodemerosie. In het bijzonder bossen de planeet beschermen tegen opwarming.

Zuurstof, water, landtemperatuur en andere voor de mens levensnoodzakelijke factoren zijn onmiddellijk verbonden met de conditie van de tropische regenwouden op onze planeet. Recent nog publiceerde het gerenommeerde wetenschappelijke magazine Nature Communications de directe relatie die bestaat tussen verdwijnen van regenwoud en klimaatsverandering.

Steeds meer studies tonen ook aan dat een boom niet op zichzelf staat. Een honderdjarige boom vormt samen met alle jongere bomen en struiken in de grote omgeving één samenwerkend ecosysteem wat de lokale bodem-, water- en luchtconditie beheerst en reguleert. Het kappen van de grote bomen is verre van het verjongen van een bos, zoals bepaalde van onze houtexporteurs ons willen doen geloven. Dat doet het bos immers zelf, al een half miljard jaren lang. Het grootschalig kappen van bomen voor export is een directe vernietiging van deze ecosystemen.

Voor ons voortbestaan vormt dit een grote bedreiging. We zitten nu al midden in een klimaatsopwarming. Zestigplussers zullen er niet zoveel hinder van ondervinden, maar onze kinderen en kleinkinderen moeten worden voorbereid op wat komt. Droogte, overstroming, onvoorziene fluctuaties in klimaat (zoals de huidige Siberische beer die Europa teistert), tekort aan drinkwater (Zuid-Afrika; Californië), drastisch verlies aan bodemvruchtbaarheid. Om niet te spreken van epidemieën als gevolg van bovenstaande.
In de huidige situatie nog ontbossing toestaan om rondhout te kunnen exporteren, zoals het Hooggerechtshof in Brazilië lijkt te besluiten en zoals we nu doen in verschillende gebieden in het binnenland, getuigt van een totale ontkenning van de mondiale en lokale realiteit.

We hebben evenwel een keuze. Systemen zoals ons eigen recent ontwikkelde Saamaka boslandbouwsysteem bieden een werkelijk alternatief voor ontbossen. De lokale bevolking kan hierdoor voorzien in zijn behoeften en een bijdrage leveren aan de nationale economie, terwijl het oorspronkelijke bos weer kan herstellen en gevrijwaard blijft. Flora en fauna nemen weer toe.

Het winnen van biogas uit de compostering van hout, voortkomende uit bosonderhoud, is een andere mogelijkheid. Dit vergt een goede ruimtelijke ordening en het instellen van regelgeving voor bestemmingsgebieden. Dan kunnen we praten over bosverjonging in aangelegde bossen die als bufferzone dienen tussen de urbane gebieden en het oerwoud.

Er is alvast noodzaak voor meer onderzoek naar en verspreiding van deze systemen. Want, wie niet ademt, zal niet werken. Zo eenvoudig is het. Evenwel lijkt het voor beleidsmakers wereldwijd een moeilijk te begrijpen realiteit. Onze menselijke activiteit is afhankelijk van datgene waar we het meest nood aan hebben. Dat zijn niet economie, groei of geld. Dat is adem en zuurstof maken we niet zelf. Ecosystemen op de planeet doen dat. Al meer dan 2 miljard jaren. Onze bossen en vooral de oude bomen zijn een cruciale schakel in dat systeem.

Stichting Ecosystem 2000
Werkgroep Duurzame Ontwikkeling
ecosystem@sr.net