Universal Basic Income, bouwsteen voor nieuwe wereld

Op maandag 7 november 2016 heeft Nicole Bakker, jurist, voor het platform Seti SRnan een presentatie gehouden over Universal Basic Income. Universal Basic Income is een idee dat in 1795 voor het eerst te boek werd gesteld door Thomas Paine, een van de founding fathers van de Amerikaanse Republiek.

Thomas Paine was waarschijnlijk de meest radicale ideoloog van de Amerikaanse antikoloniale revolutie. Hij was tegen de slavernij en de doodstraf. In een van zijn politieke geschriften, Agrarian Justice, formuleerde hij de gedachte dat de aarde het gemeenschappelijke erfgoed is van de gehele mensheid. Wie winsten haalt uit de grond is daarom verplicht die winsten te delen. Elk lid van de samenleving heeft recht op een aandeel. Dit idee van Thomas Paine geniet tegenwoordig grote belangstelling van filosofen, wetenschappers en politici.

Kijk op een andere wereld
Nicole Bakker begint haar presentatie met een citaat van de Amerikaanse historicus, Steve Fraser, die zegt dat we leven in 'The Age of Acquiescence', de tijd van aanvaarding en berusting. Steve Fraser deed onderzoek naar de geschiedenis van de arbeid en vroeg zich af waarom mensen tegenwoordig niet in opstand komen tegen wantoestanden. Vorige generaties hebben langdurig en hard gestreden voor eenvoudige zaken zoals een vrije zondag en een achturige werkdag. Volgens Fraser waren vorige generaties strijdbaar, omdat zij zich een andere wereld konden voorstellen. Zij hadden de pre-industriële tijden nog meegemaakt, de tijden toen werk nog niet door de prikklok maar door de seizoenen, de getijden, de zon en de maan werd gestructureerd. Huidige generaties kunnen zich geen andere wereld voorstellen. Ze ervaren de wereld als onveranderbaar.

Nicole Bakker vindt het idee van Universal Basic Income juist daarom van belang. Het zet aan tot nadenken over een andere wereld. Wat is Universal Basic Income? Simpel gezegd: elke burger krijgt een basisinkomen van de samenleving, free money. Het is geen toeval dat het oude idee van Thomas Paine ineens zo aktueel geworden is. Door ICT, automatisering en robots zijn er steeds minder mensen nodig voor de productie van goederen en diensten. De technologische en sociale veranderingen dwingen ons om op een andere manier te kijken naar wat wij 'werk' en 'werkgelegenheid' noemden. De koppeling tussen 'inkomen' en 'werk' wordt obsoleet.

Hengel of vis?
Nicole Bakker vertelt dat het idee van Universal Basic Income momenteel wereldwijd in de belangstelling staat. In verschillende landen heeft men ermee geëxperimenteerd. Zij geeft voorbeelden van beleidswetenschappelijke studies die in verschillende landen gedaan zijn. Men is begonnen met pilot programma’s in o.a. Namibië, Utrecht en Finland. Onderzoek is gedaan naar het geven ‘free cash’ aan mensen in Canada (het mincome project), in verschillende landen in Zuid-Amerika (voorwaardelijk basisinkomen), in Afrika (onvoorwaardelijk basisinkomen) en India (direct cash transfers).

In al deze gevallen bleek elke keer dat de mensen die maandelijks een basisinkomen van de staat kregen, gezonder, gelukkiger en ondernemender werden. Bakker: “Men zegt je moet mensen geen vis geven, maar een hengel. Onderzoek heeft aangetoond dat free cash geen vis is, maar een hengel”. Mensen worden zelfstandiger en ondernemender. Het geld wordt niet verbrast aan feesten, zoals kwade tongen vaak beweren over de armen. Een belangrijk extra winstpunt van Basic Universal Income is de versterking van de democratie, zegt Bakker. Mensen zijn minder afhankelijk en zullen daardoor eerder hun stem laten horen tegen politieke wantoestanden.

Een idee dat verwant is aan Basic Universal Income is dat van de Baby Bond. Dit idee is afkomstig van Darrick Hamilton, een bekende Afro-Amerikaanse econoom. Hij is voor een fonds waaruit ieder kind wanneer het groot is een bedrag krijgt om een huis te bouwen of een studie te betalen.

Pe a moni de?
Nicole Bakker benadrukt het belang van imagination. Er zijn tal van andere manieren om uit de crisis te komen, maar de machthebbers kennen maar één manier: bezuinigen. Ze beweren dat er niet genoeg geld is. We moeten geld lenen en bezuinigen om die leningen terug te betalen. De machthebbers zien geen andere mogelijkheden. De waarheid is, dat er wel genoeg is voor iedereen, meent Bakker. De vraag is alleen: Pe a moni de ?

De achterliggende veronderstelling van de machthebbers is dat alles na de bezuinigingen vanzelf goed komt door de werking van de vrije markt: “De onzichtbare hand van de vrije markt zal regelen dat iedereen krijgt wat hij verdient”. Deze theorie blijkt niet te kloppen. Oxfam heeft een rapport gepubliceerd waarin wordt gemeld dat de 62 rijkste mensen evenveel kapitaal bezitten als de helft van de mensheid. Thomas Piketty is wereldberoemd geworden met zijn boek ‘Capital in the 21st century’ waarin hij aantoonde dat inkomen uit kapitaal sneller toeneemt dan inkomen uit arbeid en dat kapitaal zich in handen van steeds minder mensen concentreert.

De zogenaamde vrije markt zorgt dus niet voor een rechtvaardige verdeling van inkomsten. Wat nog erger is, wanneer de banken in problemen komen moet de kleine man boeten. Dat is wat we van de financiële crisis van 2008 geleerd hebben. De banken waren too big to fail. De belastingbetalers moesten de banken redden. De schuldigen, de bankiers die zichzelf beloonden met supersalarissen en bonussen, terwijl kleine mensen hun geld verloren, konden rustig doorgaan. In IJsland hebben de mensen dit crisismodel afgewezen. Men heeft de banken laten vallen en de bankiers gevangen gezet.

Wie verdient wat?
Nicole Bakker meent dat we in deze tijd kritisch moeten kijken naar issues van werk en inkomen. Hoe wordt bepaald welk werk belangrijk is en hoeveel men moet verdienen. De bankiers en de supermanagers van multinationals bepalen zelf hun mega-salarissen, die in geen enkel verband staan met hun daadwerkelijke bijdrage aan de samenleving. Bakker geeft het voorbeeld van de bankiersstaking in Ierland die zes weken duurde zonder dat de economie eronder leed. Zij contrasteert dit met de staking van vuilnismannen in New York waar de stad al na zes dagen niet meer leefbaar was.

Bakker wijst erop dat werk zoals zorg voor kinderen, huishoudelijk werk en buurtwerk ondergewaardeerd wordt. Hoefdraad moest persé een heel hoog salaris krijgen, maar ons land is mede door hem in grote financiele problemen.

Precarious work
Alleen werk in een speciale setting , zoals een groot bedrijf of een overheidsinstelling, geeft toegang tot een verzekerd inkomen. Die speciale settings worden steeds schaarser. Het werk dat op de arbeidsmarkt wordt aangeboden is tegenwoordig vaak van slechte kwaliteit. Men spreekt van precarious work, dat is werk zonder zekerheid, zonder sociale voorzieningen, onveilig of ongezond werk. De International Labour Organization (ILO) heeft recentelijk aan de alarmbel getrokken. Precarious work neemt toe in de wereld, deels als gevolg van ICT. Zo onttrekt het ICT-taxibedrijf Uber zich aan sociale verplichtingen door het zo voor te stellen alsof de taxibestuurders 'eigen baas' zijn. De 'flexibiliteit' van veel ICT-werk is gewoon niets anders dan onzeker werk.

Discussie
Na de inleiding volgt er een levendige discussie. Er wordt opgemerkt dat de vakbeweging in Suriname niet inspeelt op de nieuwe ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De rechten van de werkers bij de verschillende call centres worden niet beschermd. De lonen zijn bijzonder laag en de werktijden zijn moordend. Iemand stelt voor dat de Wij zijn Moe protestbeweging zich met dat soort issues zou kunnen bezighouden.

Een der aanwezigen vertelt hoe hard zijn vader moet werken om een apintidrum te maken: grote afstanden lopen, de boom omhakken, de houtblokken sjouwen naar de werkplaats, dagenlang beitelen en snijden. Als hij de apintidrum in de stad brengt krijgt hij nauwelijks genoeg geld om de reis terug te betalen.
Een der aanwezigen merkt op dat we niet alleen een minimumloon maar ook een maximumloon zouden moeten hebben. Verder wordt opgemerkt dat we de verrijking van kleine groepen door speculaties met grond en concessies in Suriname moeten stoppen.

Iemand acht het niet haalbaar om Universal Basic Income nu door te voeren in Suriname. In reactie daarop zegt iemand anders dat we in Suriname al iets hebben dat er op lijkt, namelijk de AOV en de Kinderbijslag. Weer iemand anders roept dat we moeten oppassen dat dergelijke sociale arrangementen een verkapte subsidie worden voor het bedrijfsleven. Ook wordt er gesproken over de welfare state. Basic Universal Income moet gezien worden als een onderdeel van een scala van sociale arrangementen die moeten helpen zorgen voor een rechtvaardige verdeling van de koek.
Op dit punt aangekomen acht de voorzitter van de bijeenkomst het moment geschikt om de vergadering te sluiten. De deelnemers blijven echter nog lang napraten.

De notulist,
namens deze,
W.J.Bakker, voorzitter Seti SRnan