Moties nader bekeken

Naar aanleiding van een besluit dat donderdag 11 februari door De Nationale Assemblee is genomen om ingediende moties op een later tijdstip te behandelen, is er een hele interessante discussie ontstaan. De oppositie is niet eens met het besluit en verwijt de coalitie van machtsmisbruik en dictatoriaal handelen. In de haast om de coalitie te verwijten en zwart te maken, gaat de oppositie geheel voorbij aan haar aandeel in de ontstane situatie.

Reglement van Orde voor De Nationale Assemblee
Wat zegt het Reglement van Orde voor De Nationale Assemblee (S.B. 1990 no.43) over Moties?
Het onderwerp Motie wordt in Hoofdstuk III in artikel 39 behandeld. Daar staat onder de kop ‘Motie’, het volgende:
Een lid dat het woord voert, kan daarbij moties over het in behandeling zijnde onderwerp indienen. Zulk een motie moet op schrift gebracht en door de voorsteller ondertekend zijn; zij kan alleen in behandeling komen, indien zij door tenminste vier andere leden mede ondertekend of ondersteund wordt.
De behandeling van moties vindt plaats tegelijk met de beraadslaging over het in behandeling zijnde onderwerp, tenzij De Nationale Assemblee besluit haar later te doen geschieden.
De voorzitter kan aan de indieners van een motie, vóór deze in stemming wordt gebracht, eventueel nog ten hoogste vijf minuten toestaan om van hun standpunt te doen blijken.
Een motie tot schorsing der beraadslaging moet door tenminste vier in de vergaderzaal aanwezige leden worden ondersteund.

Gelet op lid 1 van het artikel moet een motie aan de volgende vereisten voldoen:
- De motie moet ingediend worden door degene die het woord voert
- De motie moet handelen over het in behandeling zijnde onderwerp
- De motie moet op schrift gesteld zijn
- De motie moet ondertekend zijn door de voorsteller
- Om in behandeling genomen te worden, moet de motie door tenminste vier andere leden mede ondertekend of ondersteund worden.
Van de acht moties die door de oppositie waren ingediend, voldeed één niet aan de voorwaarde dat de motie moet handelen over het in behandeling zijnde onderwerp. De motie van Pertjajah Luhur, ingediend door lid William Waidoe, die handelde over het zogenaamde vervalste DNA document was duidelijk buiten de orde. De beraadslaging ging op het moment van de indiening van de motie niet over procedurele zaken van DNA. De zeven andere moties voldeden min of meer aan de vereisten. Min of meer, omdat er andere zaken zijn waarop DNA in het vervolg op moet letten wanneer er moties worden ingediend. Maar later meer hierover.

Het tijdstip van behandeling van de moties
Volgens lid twee van artikel 39 kan de motie op twee momenten worden behandeld namelijk:
1. De behandeling vindt tegelijk plaats met de beraadslaging over het in behandeling zijnde onderwerp
2. De behandeling vindt plaats op een later door De Nationale Assemblee te bepalen tijdstip

De Nationale Assemblee kan besluiten een motie later te behandelen. Later kan inderdaad later op dezelfde dag zijn, maar kan ook een andere dag zijn. De voorzitter is niet bevoegd om een dergelijk besluit te nemen, alleen De Nationale Assemblee kan dat. Hoe neemt De Nationale Assemblee besluiten? Door te stemmen! Donderdag 11 februari hebben 31 leden gestemd voor het voorstel om de moties op een later tijdstip te behandelen. Er waren 0 stemmen tegen. Het voorstel is dus gelet op de procedures van De Nationale Assemblee met algemene 31 stemmen goedgekeurd. Het moment een besluit (middels stemming) is gevallen in DNA dan is het een besluit van De Nationale Assemblee. Politiek gezien zegt de oppositie wanneer zij niet eens is met een besluit of graag een ander besluit zou willen hebben dat het besluit een coalitie besluit is. Echter bestaan er geen coalitie of oppositie besluiten, hoe ontevreden je ook bent met het genomen besluit. Het is een besluit van De Nationale Assemblee. Een goede democraat buigt zich voor besluiten van De Nationale Assemblee.
Als de procedure regels van DNA juist gevolgd zijn en er komt daaruit een besluit rollen en mensen toch praten over dictatuur van de meerderheid en machtsmisbruik, dan is het duidelijk dat die uitspraken politieke uitspraken zijn. Meestal krijgen die politieke uitspraken dan ook een politiek antwoord.

Het doel van moties
Moties hebben tot doel de regering op te roepen iets te doen of juist na te laten. Moties zijn dus belangrijk en moeten daarom ook in behandeling worden genomen, tenzij de indieners besluiten de motie(s) in te trekken. In mijn jarenlange DNA lidmaatschap, heb ik voor het eerst meegemaakt dat er 10 moties zijn ingediend. De oppositie stelt dat ze voor het eerst meemaken dat moties niet zijn behandeld. Ze bedoelen natuurlijk dat de moties niet DIRECT zijn behandeld. Want de moties zijn wel behandeld en wel op maandag 15 februari. Echter verzuimt de oppositie te zeggen dat er voor het eerst (in elk geval vanaf ik in DNA ben) zoveel moties zijn ingediend.

Er zijn critici die stellen dat de coalitie niet kan vinden dat er veel moties waren ingediend, omdat er geen limiet in het artikel is aangegeven. Als wij deze redenering vasthouden dat zouden we ook gewoon 27 of 65 moties kunnen krijgen. Ja toch? Kan dat dan de bedoeling van de wetgever zijn geweest? Ik ben ervan overtuigd dat zulks nooit de bedoeling van de wetgever kan zijn geweest. Op dit punt gekomen voer ik u naar het Reglement van Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal (Nederland). Het Reglement van Orde van De Nationale Assemblee stamt af van dat van het Nederlands Parlement. Onder hoofdstuk 8, artikel 66 lezen we onder de kop ’Indienen moties’ het volgende:
1. Een lid dat het woord voert kan daarbij moties over het in behandeling zijnde onderwerp indienen. Zulk een motie moet kort en duidelijk geformuleerd, op schrift gebracht en door de voorsteller ondertekend zijn; zij kan alleen in behandeling komen indien zij door ten minste vier andere leden wordt mede ondertekend of ondersteund.
2. Tenzij de Kamer hiertoe verlof geeft, wordt een motie niet gedurende de eerste termijn ingediend. Indiening in eerste termijn is in elk geval mogelijk, indien de beraadslaging betreft een verslag van een mondeling overleg.
3. De tekst van een motie wordt door de indiener voorgelezen.
4. De behandeling van moties vindt plaats tegelijk met de beraadslaging over het in behandeling zijnde onderwerp, tenzij de Kamer besluit haar later te doen geschieden.

Artikel 69 lid 2 zal ik ook even noemen. Ik zal echter nu niet dieper op ingaan.
De stemming over moties kan worden aangehouden; heeft zij niet plaats gevonden in de eerste vergadering twee maanden na het besluit tot aanhouden – recessen niet meegerekend – dan wordt de motie geacht te zijn vervallen. De kamer kan anders besluiten.

Nu terug naar artikel 66. Het eerste wat opvalt in artikel 66 is de vorm van een motie. In tegenstelling tot artikel 39 van het Reglement van Orde van DNA, stelt artikel 66 van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer dat een motie KORT en DUIDELIJK GEFORMULEERD moet zijn. Het is de vraag waarom dit deel is weggelaten in de regelgeving van DNA. Wat wij eerste ronde noemen, wordt bij de Nederlanders eerste termijn genoemd. Over het algemeen wordt een motie niet in eerste ronde ingediend. Er wordt er vanuit gegaan dat het debat nog niet opgang is gekomen in de eerste ronde. Ingediende moties vormen (nadat ze ingediend zijn) onderdeel van de beraadslagingen. De beraadslagingen vinden plaats in twee ronden (en niet in drie ronden zoals dat ook fout gaat bij ons).
In artikel 48 van het Reglement van Orde van DNA lezen we:
Niemand voert meer dan twee malen – ook niet om de Regering of voorstellers te beantwoorden – over hetzelfde onderwerp het woord.
In afwijking van het voorgaande, kan de Voorzitter aan de leden van de Commissie van Rapporteurs nog eenmaal het woord verlenen.
Bij de bepaling, hoeveel malen een lid over hetzelfde onderwerp gesproken heeft, wordt niet meegerekend het spreken over een persoonlijk feit, het spreken tot toelichting van een amendement, noch ook het beantwoorden van de Regering door de voorstellers van dit amendement.

In de regel wordt het woord dus twee keren gevoerd: eerste en tweede ronde. De Voorzitter kan de Commissie van Rapporteurs een derde ronde geven. Zo is de zogeheten derde ronde ontstaan. Tijdens de behandeling van een normaal wetsontwerp krijgen alleen de leden van de Commissie van Rapporteurs het woord. Tijdens de begrotingsbehandeling (behandeling van de begrotingswetten) krijgen alle leden in principe een derde ronde, wat oneigenlijk is. Een rechtvaardiging kan zijn dat elk lid in één of meer Commissies van Rapporteurs zitting heeft. De kern van het verhaal is dat het de Voorzitter is die beslist over het al dan niet geven van een derde ronde. Thans is het verworden tot een vanzelfsprekendheid in DNA. Dit is weer één van de foute verworvenheden van het Nieuw Front.

We lezen voorts in artikel 66 lid 3 (Tweede Kamer) dat de indiener van een motie de tekst dient voor te lezen. Ook dit artikel is bij DNA weggelaten. We doen juist iets anders dat niet in het Reglement van Orde is geregeld; we laten de Griffier de moties voorlezen. Waarom doen we dat? Waarom heeft Nieuw Front dit, buiten het Reglement van Orde, ingevoerd?
Een mogelijke verklaring is het winnen van tijd. We hebben reeds gezien dat moties tijdens de beraadslaging moeten worden ingediend. Bij ons is dat dus in de tweede ronde en niet in de eerste ronde (want dan zijn de debatten nog niet op gang gekomen), maar zeker ook niet in de derde ronde (zoals dat de afgelopen jaren gebruik is geworden), want het woord wordt twee malen gevoerd. Als de Voorzitter een derde ronde geeft, dan is dat om korte slotopmerkingen te maken. We hebben geen debatten (beraadslagingen) meer in de derde ronde en kan de motie dus onmogelijk in de derde ronde worden ingediend. In de derde ronde kan de motie niet meer worden meegenomen in de beraadslagingen, omdat de beraadslagingen in de tweede ronde eindigen.

Ik denk dat u nu beter het probleem van de vergadering van donderdag 11 februari kunt begrijpen. Waar conform de regels de moties in de tweede ronde moesten worden ingediend om mee genomen te worden in de beraadslagingen, zien we dat dat niet gebeurt. In de tweede ronde zou men in de eigen tijd de moties moeten presenteren (voorlezen). De zeven moties van de opposities beslaan min of meer 25 A4-tjes. Het lezen alleen zou zeker 60 minuten in beslag nemen. Dat zou uit de tijd van de oppositie komen. Het behandelen van de moties zoals we dat tot nu toe kennen, zou betekenen dat beide zijden 5 minuten zouden krijgen om commentaar te leveren op de motie van de ander. Negen moties in totaal van coalitie en oppositie, zou extra 90 minuten in beslag nemen voor de behandeling. Voor de behandeling van de moties zouden we dus minimaal 2,5 uren door moeten gaan. Eigenlijk zou dat een verkapte vorm zijn van het opnieuw starten van de begrotingsbehandeling die 2 maanden heeft geduurd. Dat kan nimmer de bedoeling zijn. En nogmaals, stel dat 65 moties waren ingediend. Want dat zou theoretisch kunnen. Logischer is dat de moties inderdaad in de tweede ronde worden ingediend en onderdeel worden van de debatten. De Nationale Assemblee kan dan bepalen op welk moment de moties in stemming worden gebracht. Er wordt dan slechts gestemd over de moties.

De inhoud van een motie
Ik stelde eerde dat een motie een soort oproep is naar de regering toe om in het kader van haar beleid iets te doen of juist na te laten. Die oproep moet zo concreet mogelijk worden geformuleerd (kort en duidelijk). Sommige moties van de Tweede Kamer bestaan uit slechts 8 regels. De moties die in DNA worden ingediend hebben juist de neiging om langer te worden. Neem bijvoorbeeld de motie ingediend door de oppositie waarbij wordt opgeroepen om het waterexportproject stop te zetten. Inhoudelijk is de motie niet juist. Die motie behandelt het presidentieel besluit puntsgewijs. Dat is niet wat een motie moet doen. De motie moet na een paar korte en krachtige overwegingen, komen tot een besluit.
Ook de moties van de coalitie zijn qua inhoud niet alles zaligmakend. De moties zijn te lang.

Moties als politiek instrument
In de politieke realiteit van Suriname zijn moties verworden tot een soort politiek instrument om de politieke opponent mee te slaan. Moties zijn niet rationeel maar politiek ingegeven. Zolang dat het geval is zullen moties nooit kamerbreed worden ondersteund. Om u maar enkele voorbeelden te noemen:
- Het ministerie van Justitie en Politie heeft op basis van de beraadslagingen in DNA en de oproep van zowel de coalitie als de oppositie zijn beleid met betrekking tot de criminaliteitsbestrijding in de begroting aangescherpt. Er is meer dan 21 miljoen SRD meer middelen beschikbaar gesteld voor de criminaliteitsbestrijding, dan aanvankelijk begroot. Dit resultaat is bereikt door gezamenlijke inspanning van coalitie en oppositie. Toch zien wij aan het eind een oppositie motie die oproep om de begroting van Justitie en Politie af te wijzen. De echte reden daartoe is omdat één van de oppositiepartijen politieke mot heeft met de minister. U begrijpt dat de coalitie nooit zal meewerken aan zo’n motie.
- Er zijn ook inspanningen gepleegd om de begroting van LVV te verruimen. Toch wordt het beleid afgewezen. De oppositie zou hooguit kunnen stellen dat er stappen voorwaarts zijn gemaakt, maar dat men nog niet tevreden is, maar om het beleid gewoon helemaal af te wijzen?
- En dan de motie die oproept om het waterexportproject af te wijzen. De motie houdt geen rekening met de punten C en N van het Presidentieel besluit. De motie roept op om alles terug te brengen naar point zero. Daar zal de coalitie niet aan mee kunnen werken.
Zo zal de oppositie ook haar kanttekeningen hebben op de moties van de coalitie. Het gaat erom dat moties als politieke instrumenten worden gebruikt en niet op de eerste plaats tot doel hebben een rationeel (politiek haalbaar) voorstel te doen.
We hebben dus nog een weg te gaan.

Ten slotte enkele aanbevelingen:
- DNA oproepen om strak de hand te houden aan de procedure rond moties conform het Reglement van Orde voor DNA, artikel 39.
- Het Reglement van Orde van DNA aan te passen, waarbij wordt vastgesteld dat een motie kort en duidelijk geformuleerd moet zijn; voorts moet worden vastgesteld dat de motie in de tweede ronde moet worden ingediend en door de indiener moet worden voorgelezen; verder moet de motie onderdeel worden van de beraadslagingen, waardoor de behoefte om extra tijd in te ruimen om de moties toe te lichten komt te vervallen.
- DNA moet zich toeleggen op het maken van een format voor een motie.
- Oppositie en coalitie moeten goede afspraken maken over de derde ronde, zodat oneigenlijk gebruik van de derde ronde kan worden voorkomen.

Ik hoop van harte dat ik een bijdrage heb mogen leveren aan de discussie over moties.

Drs. André Th. Misiekaba